Ziekte bij kippen – EHBO

Eerste hulp bij zieke kippen

Kippen zijn sterke, zelfstandige dieren, maar kunnen plotseling ziek worden of gewond raken. Als hobbyhouder is het belangrijk om voorbereid te zijn op acute situaties. Een kip kan niet zeggen waar het pijn doet, dus kennis van signalen, eerste hulp en een goed uitgeruste EHBO-kit is cruciaal. In dit artikel bespreken we:

• Veelvoorkomende noodsituaties bij een zieke kip en hoe je ze herkent

• Hoe je eerste hulp toepast per scenario, stap voor stap

• Welke materialen niet mogen ontbreken in je EHBO-kit

• Waarom preventie de beste eerste hulp is

• Creatieve en natuurlijke alternatieven als je geen professionele middelen hebt

De informatie is gebaseerd op internationale veterinaire inzichten, praktische ervaringen van pluimvee-experts en wetenschappelijke bronnen.

 

---

 

Deel 1 – Veelvoorkomende Eerste Hulp Scenario’s

1. Wonden en bloedingen bij je kip

Wonden bij kippen komen regelmatig voor, bijvoorbeeld door pikgedrag, scherpe randen in het hok of aanvallen door roofdieren. Zelfs een klein wondje kan gevaarlijk zijn door infectie of het aantrekken van vliegen.

Symptomen:

• Oppervlakkige wonden: krasjes, schrammen, lichte bloeding

• Diepe wonden: open vlees, zichtbaar spierweefsel, forse bloeding

Wat te doen bij oppervlakkige wonden bij je kip:

1. Reinig de wond met fysiologische zoutoplossing (NaCl 0,9%). Gebruik hiervoor een spuitje zonder naald of een schoon watje.

2. Dep de plek voorzichtig droog met een gaasje.

3. Breng een milde wondzalf aan zoals Vetramil, Betadine of Bepanthen.

4. Laat de wond indien mogelijk aan de lucht drogen. Bij een risicovolle plek kun je de wond afdekken met een schoon gaasje.

5. Zet de kip apart als soortgenoten naar de wond pikken.

Wat te doen bij diepe wonden bij je kip:

1. Stop de bloeding door stevig te drukken met een schoon gaasje of een schone doek.

2. Spoel de wond met zoutoplossing zodra de bloeding onder controle is.

3. Bedek de wond met een steriel gaasje evt met Betadinezalf of Vetramil en bevestig met zelfklevende tape. 

4. Verwissel het verband dagelijks en inspecteer op tekenen van infectie zoals pus of vieze geur.

5. Zet de kip in quarantaine om rust te geven en vliegen weg te houden en maden te voorkomen.

   
   Wanneer dierenarts?

   • Als je maden aantreft

   • Bij tekenen van ontsteking

   • Bij aanhoudend bloedverlies en infectieverschijnselen

 

---

 

2. Maden in de wond van je kip (Myiasis)

Waarom behandelen:

Vliegen leggen eitjes op open wonden of op plekken waar ontlasting kleeft aan veren van kippen. Binnen enkele uren kunnen daar maden uitkomen die zich een weg eten door het vlees. Dit is extreem pijnlijk en levensbedreigend voor de kip.

Wat te doen bij maden bij je kip:

1. Breng de kip direct naar een warme, rustige, en vliegloze plek.

2. Knip de veren rondom de wond weg voor beter zicht en hygiëne.

3. Spoel de wond grondig met fysiologisch zout of lauw gekookt water, zet kip desnoods in badje van Epsomzout, het recept staat hieronder.

4. Verwijder alle zichtbare maden met een pincet of een schoon wattenstaafje. Wees zorgvuldig.

5. Breng een antibacteriële zalf aan zoals Vetramil of Betadinezalf

6. Dek de wond eventueel losjes af en ververs dagelijks.

7. Observeer dagelijks op nieuwe maden of roodheid. Blijf spoelen en behandelen tot alles rustig is.

Alternatief spoelmiddel:
Geen NaCl? Los 1 tl Epsomzout op in 250 ml lauw water. Gebruik dit tijdelijk, want het werkt licht uitdrogend.

Wanneer dierenarts?

• Bij grote hoeveelheid maden, diepe schade of als de kip erg verzwakt is

 

---

 

3. Botbreuken of mank lopen bij je kip

Symptomen bij botbreuken of kneuzing van de poot van je kip

• De kip loopt niet, of sleept met een poot

• Zwelling of afwijkende stand van de poot van je kip

• De kip gebruikt het lichaamsdeel niet meer

Wat te doen:

1. Isoleer de kip direct in een kleine rustige ruimte met zachte ondergrond om beweging te beperken.

2. Bij vermoedelijke breuk: improviseer een spalk met een ijslollystokje en watten, en fixeer dit met zelfklevende tape (niet te strak!).
   Improviseer spalk met ijslollystokje bij een breuk,  vermoedelijke breuk. Klik hier voor een youtube filmpje als voorbeeld

3. Gebruik geen harde materialen zoals een ijslollystokje direct op de huid om drukplekken te voorkomen.

4. Geef rust de eerste dagen. Zet indien mogelijk weer terug bij soortgenoten om stress te voorkomen maar houd alles goed in de gaten.

5. Bij verstapping of kneuzing kan de kip vaak nog wel haar poot gebruiken ter ondersteuning. Maar dit kan wel soms enkele weken duren wil de kip weer volledig haar poot kunnen/willen gebruiken.

6. Eventueel kun je pijnstilling geven (meloxicam via dierenarts of eenmalig een fijngemalen paracetamol op eigen risico).

Verschil breuk vs kneuzing/verstapping bij een kip

• Breuk: afwijkende stand, duidelijke zwelling, poot wordt totaal niet gebruikt

• Kneuzing: de kip ondersteunt zich nog deels op de poot, mankt wisselend

Wanneer dierenarts?

• Bij een open breuk of geen verbetering binnen 2 dagen

 

---

 

4. Ademhalingsproblemen bij je kip

Symptomen bij ademhalingsproblemen of luchtweginfecties bij je kip

• Acute open bek ademen

• Piepende of sissende ademhaling

• Blauwe kam of lellen

• Lusteloosheid, snelle ademhaling

Wat te doen:

1. Breng de kip naar een rustige, tochtvrije ruimte met frisse lucht.

2. Laat haar stomen bij een kom heet water met tijm of kamille (niet te dichtbij!), dit kan ook met een vernevelaar

3. Voeg elektrolyten toe aan het drinkwater, niet in huis, onderaan de pagina een snel tijdelijk recept.

4. Observeer goed of er slijm of beslag in de keel zit dat mogelijk verwijderd moet worden.

5. Vermijd stress, warmte en drukte

6. Zijn ademhalingsproblemen passend bij een luchtweginfectie klik dan HIER voor uitleg of schakel dierenarts in

Wanneer dierenarts?

• Bij blauwverkleuring, uitputting of geen verbetering binnen 1–2 uur

 

---

 

5. Legnood bij kippen

Symptomen van legnood bij kippen

• Zwaar persen zonder resultaat, soms kreunend geluid

• Ineengedoken houding

• Opgezette cloaca of buik

• Niet willen eten of drinken

Wat te doen:

1. Zet de kip in een warm Epsomzoutbad (1 el op 1 l warm water, 15–20 min).

2. Smeer de cloaca in met olie of vaseline, wat je voorhanden hebt, en spuit voorzichtig wat olie in met een spuitje zonder naald. Kijk hierbij uit dat je het ei niet breekt

3. Geef calcium zoals een vloeibaar supplement. In het geval van nood, mocht je niets in huis hebben volstaat een geplette Rennie op eigen risicio. Een rennie bevat calcium.
   Voorkeur heeft echter wel een vloeibaar calcium supplement maar soms is er nood aan de man en moet je het doen met wat er wel is.

4. Laat haar rusten op een warme, donkere plek.

Wanneer dierenarts?

• Als er binnen 1–2 uur geen verbetering is of de kip verslechtert

• Als ademhaling verslechterd of kip weg valt

 

---

 

6. Verstikking door vreemd voorwerp bij je kip

Symptomen van verstikking bij een kip

• Snakt naar adem, strekt de nek, maakt geen geluid

Wat te doen:

1. Controleer de keel voorzichtig op verstopping.

2. Houd de kip rechtop. Masseer de krop voorzichtig.

3. Bij ervaring: kip korte tijd ondersteboven houden en licht schudden.

4. Bel dierenarts bij geen directe verbetering.

 

---

 

7. Zure of verstopte krop bij je kip

Symptomen van verzuurde of verstopte krop bij je kip

• Opgezette, zachte krop, vooral 's ochtends

• Zure geur uit bek

• Lusteloosheid, slechte eetlust

Wat te doen:

1. Geef geen voer meer. Alleen water met elektrolyten of appelazijn.

2. Masseer de krop voorzichtig van boven naar beneden.

3. Laat de krop eventueel leeg lopen (alleen bij ervaring!)

4. Klik HIER voor meer informatie hoe dit aan te pakken

 

---

 

8. Verlamming of shock na aanval bij kippen

Symptomen van een shock bij kippen

• Kip ligt plat, reageert nauwelijks

• Ernstig trillen of beven, of ademt snel en oppervlakkig

• Koude kam of poten

• Ogen half dicht of afwezig ogend

Wat te doen bij in shock zijn van je kip

1. Isoleer direct op een warme, stille plek om rust te creeeren voor je kip

2. Dek losjes toe met een handdoek om warmte vast te houden

3. Geef kleine beetjes elektrolytenwater als ze bij is, niet eerder ivm kans op verslikking

4. Laat haar volledig rusten, voorkom prikkels en stress

5. Geef geen voedsel of medicijnen zolang ze zwak of bewusteloos is.

6. Blijf ademhaling observeren door naar borstbeweging te kijken

Wanneer dierenarts?

• Als ze niet bijtrekt binnen 30–60 minuten

• Als ademhaling verslechtert 

• Bij aanhoudende uitputting of shock

 

---

 

9. Prolaps bij kippen

Symptomen van prolaps bij kippen

• Rood/roze slijmvlies komt zichtbaar naar buiten via de cloaca

• Kip heeft aldoor drang tot persen, andere kippen pikken erop

Wat te doen:

1. Isoleer de kip onmiddellijk om te voorkomen dat soortgenoten gaan pikken en stress te voorkomen

2. Reinig het gebied met een met zoutoplossing zie onderaan de pagina

3. Koel de zwelling, en breng honing of suikerwater aan op de uitstulping zodat deze slinkt.

4. Duw voorzichtig terug met schone vinger of handschoen om alles weer op zn plek te krijgen.

5. Laat haar 12–24 uur rusten in donkere, warme omgeving

Wanneer dierenarts?

• Bij ernstige, bloedende of terugkerende prolapsen

 

---

 

10. Bevriezing van kam of lellen van je kip

Symptomen van bevriezing van kam of lellen van je hen, haan of kuiken

• Bleke, witte of zwarte plekken op kam, of lellen

• Gevoelloosheid of pijnreactie bij de kip

Wat te doen:

1. Breng kip naar warme, tochtvrije plek

2. Verwarm bevroren delen met een licht warme (niet hete) doek of eigen warme handen

3. Niet wrijven of masseren!

4. Breng Vetramil of vaseline aan

5. Blijf wonden komende dagen observeren

Wanneer dierenarts?

• Bij zwarte verkleuring of als kip slecht herstelt

 

---

 

EHBO-kit voor kippen

Desinfectie en wondzorg voor kippen

• Zoutoplossing NaCl 0,9%, voor reiniging

• Betadinezalf, Vetramil, bij desinfectie en sneller herstel

• Epsomzout, voor reiniging en legnood

• Bepanthen, voor korstjes, oppervlakkige wondjes

Verbandmateriaal voor kippen

• Steriele gaasjes, om wonden te bedekken en bloeding te stelpen

• Zelfklevende tape, voor het fixeren van verband of spalken

• Handschoenen voor hygiënisch handelen

• IJs­lolliestokjes als spalk of aanbrengen van zalf

Orale middelen voor kippen

• Norit / actieve kool, bij vergiftiging, voor 1kg kip een halve tot hele tablet

• Elektrolytenmix of zelfgemaakt (zie onderaan de pagina) om aan te sterken

• Vitamine B-complex, bij zwakte of neurologische klachen of herstel

• Appelazijn, knoflook, yoghurt - voor milde ondersteuning van weerstand en darmgezondheid

• Vloeibaar calcium of Rennie, bij oa legnood, ondersteunt spierkracht bij leggen van eieren.

Hulpmiddelen voor kippen bij eerste hulp

• Spuitjes zonder naald, voor reininging wonden of geven van medicijnen of voeding

• Pincet, schaar

• Zaklamp, voor beter zicht

• Maïzena of bloem, bij kleine bloedingen van nagels, veerpennen of afgeknapte hanensporen

• Warmtelamp of kruik bij shock of ziekte

Zelf elektrolyten maken voor kippen

500 ml lauw water + ½ tl zout + 2 tl suiker + ¼ tl zuiveringszout
Gebruik tijdelijk bij diarree, vergiftiging of uitputting

Zelf fysiologisch zout maken (NaCl 0,9%)

1 liter gekookt en afgekoeld water + 9 gram keukenzout (zonder jodium)
Gebruik binnen 24–48 uur

 

---

 

Preventie is de beste eerste hulp

• Dagelijkse observatie

• Droog, schoon hok met goede ventilatie

• Regelmatig mestonderzoek

• Scherpe randen verwijderen

• Let op voeding, stress en parasieten

 

---

 

Heb je vragen? Stel ze gerust via e-mail of WhatsApp.

Liefs van Lin

 

---

 

Disclaimer
Dit artikel is geschreven op basis van persoonlijke ervaring. Ik ben geen dierenarts. Raadpleeg altijd een dierenarts bij twijfel of ernstige klachten. Gebruik van deze tips is op eigen risico. Aan dit artikel kunnen geen rechten worden ontleend.