Legnood bij kippen – herkennen, behandelen en voorkomen
Legnood (ook wel egg binding genoemd) is een ernstige aandoening waarbij een kip een ei niet kan leggen. Het ei blijft dan vastzitten in het lichaam, wat binnen 24 tot 48 uur levensbedreigend kan worden. Een kip met legnood raakt uitgeput, kan in shock raken of overlijden als je niet op tijd ingrijpt. Gelukkig is er veel dat je zelf kunt doen.
Wat is legnood?
Bij legnood zit een ei letterlijk vast in het legkanaal van de kip. Dat belemmert niet alleen het leggen van het ei, maar ook vaak de ontlasting. De cloaca raakt overbelast, en de kip raakt verzwakt.
Meerdere bronnen noemen als oorzaken:
-
Te grote eieren (zoals een dubbeldooier)
-
Gebrek aan calcium of eiwit (waardoor de spieren niet goed samentrekken)
-
Overgewicht of verzwakte spieren bij oudere kippen
-
Kou of plotselinge temperatuurdalingen
-
Stress of verstoring van de toom
-
Genetische aanleg of afwijkingen in de bouw van het legapparaat
Symptomen van legnood
Een kip met legnood laat meestal de volgende tekenen zien:
-
Zit bol en stil met de staart naar beneden
-
Loopt moeilijk of waggelend (pinguïn-achtig)
-
Ademt sneller of heeft een gespannen houding
-
Toont sloom gedrag en eet of drinkt nauwelijks
-
Maakt persen-bewegingen of probeert te mesten, maar dat lukt niet
-
Je kunt soms een harde bult voelen tussen cloaca en buik
-
De kip maakt kreungeluiden of piept van de pijn
Als je deze symptomen ziet, is het belangrijk om direct te handelen.
Eerste hulp bij legnood & stappenplan
1. Zet de kip apart
Plaats haar in een rustige, warme ruimte (18–24 graden), zonder tocht of felle prikkels. Zorg voor een zachte bodembedekking en weinig licht. Een donkere omgeving helpt haar ontspannen.
2. Geef een warm bad
Vul een teil of emmer met lauwwarm water (24–27 graden). Voeg eventueel een theelepel Epsom-zout toe. Laat de kip 10 tot 20 minuten zitten, zodat haar spieren kunnen ontspannen. Dit kan helpen het ei makkelijker naar buiten te krijgen.
Dep haar daarna goed droog en hou haar warm.
3. Geef elektrolyten en calcium
Voeg elektrolyten toe aan het drinkwater
Geef daarnaast een bron van calcium, bijvoorbeeld:
-
Een fijngemalen calciumtablet indien voorradig.
-
Een vloeibaar calciumsupplement (voor kippen of vogels)
-
Oesterschelpen (liever even apart, niet via legvoer)
- Als je echt niets voorhanden hebt kan je eenmalig een rennie geven, deze bevalt Calcium
Calcium is belangrijk om de spieren te helpen krachtiger samentrekken.
4. Masseer voorzichtig
Wrijf wat plantaardige olie of glijmiddel rondom de cloaca. Masseer zachtjes de buik van boven naar beneden, in de richting van de cloaca. Voel je het ei? Masseer dan voorzichtig zonder druk uit te oefenen. Niet forceren, het ei mag niet breken!
5. Laat haar rusten en observeer
Zet de kip weer terug op een warme plek en laat haar rusten. Soms wordt het ei vanzelf gelegd na de ontspanning en massage. Geef haar 1 tot 2 uur de tijd.
6. Alleen als je ervaring hebt: ei verwijderen
Als het ei zichtbaar is of net binnen de cloaca zit, kun je het met veel zorg proberen te verwijderen:
-
Smeer de cloaca in met glijmiddel
-
Gebruik een wattenstaafje of vingertop om zachtjes te helpen
-
Breekt het ei? Zuig de inhoud op met een spuitje en verwijder daarna voorzichtig de schaalstukjes en raadpleeg dierenarts.
Let op: dit is risicovol en alleen geschikt als je zeker bent van wat je doet, ik zelf zou het niet durven en liever dit door de dierenarts laten doen.
7. Raadpleeg een dierenarts bij twijfel
Als je het ei niet ziet, of de kip verslechtert, is het belangrijk om hulp te zoeken. Een dierenarts kan:
-
Calcium of vocht via injectie toedienen
-
Hormonen geven om de leg op gang te helpen
-
Het ei onder verdoving verwijderen
-
Chirurgisch ingrijpen bij ernstige blokkade
Wacht niet te lang: 24 uur is de grens voor veilig herstel.
Herstel en nazorg
Als het ei is gelegd of verwijderd:
-
Geef licht verteerbaar voer zoals geweekte korrel, havermout of gekookte rijst
-
Voeg multivitamines toe aan het drinkwater (met B en C)
-
Hou de kip 1–2 dagen apart om goed te kunnen observeren
-
Zorg voor warmte, rust en voldoende drinken
-
Controleer op nieuwe pogingen tot leggen of tekenen van prolaps
Mogelijke complicaties bij legnood
Soms komen er complicaties na legnood:
-
Prolaps – het legkanaal komt naar buiten door het persen
-
Infectie – als er een ei is gebroken inwendig
-
Herhaling – sommige kippen hebben vaker legproblemen
Bij twijfel: altijd beter een dierenarts vragen dan afwachten.
Hoe voorkom je legnood?
Legnood voorkom je niet altijd, maar je kunt het risico flink verkleinen door:
-
Een goed uitgebalanceerd voer te geven met voldoende calcium en eiwit
-
Geen extra licht te gebruiken bij jonge hennen (<17 weken)
-
Oesterschelpen los aan te bieden, niet gemengd in voer
-
Overgewicht te voorkomen bij rassen die snel vet worden
-
Stress te beperken, zeker tijdens het leggen
-
Voldoende schaduw en warmte in koude periodes
Veelgestelde vragen (FAQ)
Hoe snel moet ik ingrijpen bij legnood?
Binnen 24 uur. Hoe eerder je erbij bent, hoe groter de kans op herstel.
Kan ik een ei zelf verwijderen?
Alleen als het ei zichtbaar is en de kip nog helder is. Gebruik glijmiddel, geen kracht.
Mag ik legvoer geven tijdens herstel?
Liever even licht verteerbaar voer zonder hoge calcium- en eiwitbelasting. Oesterschelpen kun je wel apart aanbieden.
Wat doe ik als het ei gebroken is binnenin?
Verwijder alle stukjes zo voorzichtig mogelijk. Geef daarna elektrolyten en antibiotica op advies van een dierenarts.
Conclusie
Legnood is ernstig, maar goed te behandelen als je er op tijd bij bent. Zorg voor warmte, ontspanning, calcium en elektrolyten. Handel rustig, geef je kip de kans om zelf te leggen, en grijp in als het te lang duurt. En vergeet niet: een goed basisdieet en rustige omgeving helpen voorkomen dat het opnieuw gebeurt.
Heb je vragen, mail of app gerust
Liefs, van Lin
Disclaimer:
De informatie op deze website is bedoeld voor informatieve en educatieve doeleinden en is gebaseerd op eigen ervaring, praktijkkennis en bronnen uit de (hobby)pluimveehouderij. Hoewel we streven naar zorgvuldigheid en actualiteit, kunnen er geen rechten worden ontleend aan de inhoud. De adviezen zijn géén vervanging voor professioneel dierenartsadvies. Bij twijfel over de gezondheid van je kip of in acute situaties adviseren wij altijd contact op te nemen met een dierenarts die ervaring heeft met pluimvee.
Gebruik van producten, supplementen of behandelmethodes is op eigen verantwoordelijkheid.