Legnood bij kippen

Legnood bij kippen – herkennen, behandelen en voorkomen

Een kip die plots bol zit, niet meer legt en stil in een hoekje zit met haar staart naar beneden. Misschien perst ze af en toe, ademt zwaar of kijkt je wat apathisch aan. Als je kip zo reageert, kan er sprake zijn van legnood – een aandoening waarbij een ei vastzit in het lichaam. Het is iets wat iedere kippenhouder ooit meemaakt, en het zorgt vaak voor onrust en twijfel. “Moet ik helpen? Moet ik afwachten? Gaat ze het zelf redden?”
In dit artikel leg ik je stap voor stap uit wat legnood precies is, hoe je het herkent, wat je wél en juist niet moet doen, en hoe je kunt voorkomen dat het opnieuw gebeurt.

Wat is legnood bij kippen?

Legnood betekent letterlijk dat een kip een ei niet kan leggen. Het ei blijft dan vastzitten in het legkanaal (de eileider) en blokkeert de natuurlijke doorgang. Daardoor kan de kip niet meer mesten, krijgt ze buikpijn, en raakt haar lichaam uitgeput. Zonder hulp kan ze binnen 24 tot 48 uur overlijden door uitputting of een inwendige scheuring.

Legnood komt vooral voor bij jonge hennen die net aan de leg zijn, bij oudere kippen met een verminderde spierspanning, en bij rassen die grote eieren leggen. Soms ligt er een duidelijke oorzaak aan ten grondslag, maar vaak is het een combinatie van factoren.

Hoe ontstaat legnood?

Er zijn meerdere oorzaken waardoor een kip haar ei niet kan leggen. De meest voorkomende zijn:

• Te grote eieren, zoals een dubbeldooier
• Tekort aan calcium of vitamine D3, waardoor de spieren onvoldoende kracht hebben om samen te trekken
• Overgewicht, vooral bij kippen die veel bijvoeding krijgen
• Plotselinge kou of temperatuurschommelingen, die de spierspanning beïnvloeden
• Stress of verstoring van de toom
• Afwijkingen aan de eileider, bijvoorbeeld door een eerdere ontsteking
• Genetische aanleg, bij bepaalde rassen komt het vaker voor

Calcium is hierbij een sleutelrolspeler. Een kip gebruikt calcium niet alleen voor de eierschaal, maar ook voor de spiersamentrekkingen die nodig zijn om het ei uit te drijven. Wanneer er te weinig calcium beschikbaar is, stokt dit proces letterlijk.

Symptomen van legnood bij kippen

Een kip met legnood herken je meestal vrij snel.
Let op deze signalen:

• De kip zit bol, met haar staart naar beneden
• Ze perst of lijkt te willen mesten, maar er komt niets
• Ze loopt waggelend of pinguïn-achtig
• Ze eet en drinkt niet of nauwelijks
• Ze ademt sneller, soms met een open bek
• Je voelt een harde, ronde bult tussen cloaca en buik
• Ze is sloom, reageert traag of lijkt uitgeput

In de meeste gevallen is het gedrag zó anders dat je als eigenaar direct aanvoelt dat er iets mis is. Het is belangrijk om dan snel te handelen, maar wel op een rustige en gecontroleerde manier.

Wat moet je doen bij legnood?

Hieronder lees je stap voor stap wat je kunt doen bij een kip met legnood. Deze aanpak is gebaseerd op ervaring, praktijkkennis en advies uit de pluimveewereld.

1. Zet de kip direct apart en geef rust

Plaats haar in een rustige, warme ruimte van 18 tot 24 graden. Geen tocht, geen lawaai en geen felle lampen.
Een donkere omgeving helpt de kip te ontspannen – dat verlaagt stress, ontspant de spieren en kan de leg stimuleren.

Zet een handdoek of laagje stro in de bak zodat ze comfortabel zit en niet afkoelt.

2. Geef warmte van buitenaf

Warmte ontspant de spieren in de cloaca en eileider. Dat helpt het ei om te zakken.
Je kunt dit op twee manieren doen:

1. Een warm bad
   Gebruik een teil met lauw water (24–27 °C), eventueel met een eetlepel Epsom-zout per liter water.
   Laat de kip 10 tot 20 minuten rustig zitten.
   Warmte ontspant, het zout vermindert zwelling en helpt spieren losser te maken.

Dep haar daarna goed droog en houd haar warm met een handdoek of dekentje.

1. Alternatief: zet haar 30 minuten in een warme ruimte met een warmtebron (zoals een warmtemat of föhn op afstand).
2. Ondersteun van binnenuit – Vivace Energy Boost

Tijdens legnood raakt de kip vaak uitgeput. Ze drinkt minder, heeft minder suikers en verliest snel kracht.
Een product zoals Vivace Energy Boost kan dan ondersteuning geven.

Vivace bevat onder andere:

• Vitaminen B & C → helpen het lichaam energie om te zetten
• Dextrose → geeft directe energie bij verzwakking
• Elektrolyten en mineralen → helpen bij het op peil houden van de vochtbalans
• Aminozuren → ondersteunen spierfunctie

Het is géén geneesmiddel, maar het helpt de kip fysiek sterk genoeg te blijven om te persen en herstellen.
Voeg het toe aan het drinkwater en zorg dat ze blijft drinken.

4. Geef extra calcium

Calcium is essentieel om de spieren kracht te geven om het ei uit te drijven.
Je kunt calcium op verschillende manieren geven:

• Een vloeibaar calciumsupplement (zoals in jouw webshop verkrijgbaar)
• Fijn gemalen oesterschelpen of grit (altijd los aanbieden)

Bij legnood heeft een kip snel beschikbare calcium nodig, daarom is vloeibare vorm het meest effectief.

5. Massage en ondersteuning

Smeer de cloaca voorzichtig in met een beetje plantaardige olie of glijmiddel.
Voel zachtjes met je vingers aan de onderbuik of je het ei kunt voelen.
Beweeg de kip niet te veel en druk nooit hard – een gebroken ei inwendig kan leiden tot infectie.

Masseer heel zacht, van boven naar beneden, in de richting van de cloaca. Vaak helpt dit om de spieren te stimuleren.

6. Geef haar rust en observeer

Na warmte, calcium en ontspanning lukt het veel kippen om het ei alsnog zelf te leggen.
Laat haar minimaal een uur rusten op een warme, donkere plek.
Blijft ze persen zonder resultaat, of lijkt ze slechter te worden (benauwd, slap, koude kam)?
Dan is het tijd om naar de dierenarts te gaan.

Wanneer moet je naar de dierenarts?

In de volgende situaties is professionele hulp noodzakelijk:

• De kip is langer dan 12–24 uur aan het persen zonder resultaat
• Ze is uitgeput, valt om of ademt zwaar
• Er is geen ei voelbaar, of je vermoedt dat het gebroken is
• Er is bloed of pus zichtbaar rond de cloaca
• De cloaca komt naar buiten (prolaps) – lees dan ook het artikel over prolaps bij kippen

Een dierenarts kan met een injectie calcium of hormonen toedienen om de leg op gang te brengen, of het ei onder verdoving verwijderen.
Wachten is geen optie: hoe langer het ei vastzit, hoe kleiner de kans dat ze herstelt.

Herstel na legnood

Is het ei gelegd of verwijderd? Dan begint het herstel.
De meeste kippen zijn na een paar dagen weer alert en actief, maar hun lichaam heeft rust nodig.

Belangrijke punten bij herstel:

• Voeding: geef licht verteerbaar voer, zoals geweekte korrel, gekookte rijst of wat gekookte groente.
• Drinkwater: blijf tijdelijk Vivace Energy Boost geven.
• Vitamineondersteuning: een multivitamine met o.a. vitamine D3 helpt het lichaam weer in balans te brengen.
• Rust: houd de kip nog even apart om stress te voorkomen.

Complicaties na legnood

Soms ontstaan er problemen nadat het ei is gelegd of verwijderd:

• Prolaps: het legkanaal komt (deels) naar buiten. Dit vergt onmiddellijke aandacht. Lees daarover meer in mijn aparte artikel over prolaps bij kippen.
• Inwendige ontsteking: als er een ei gebroken is of resten zijn achtergebleven.
• Herhaling: sommige kippen blijven gevoelig voor legproblemen.

Herhaalt het zich vaker, overweeg dan om de kip rust te geven door haar tijdelijk geen licht meer te geven, zodat haar legcyclus tot stilstand komt.