Legnood bij kippen – herkennen, ondersteunen en voorkomen
Je kent het misschien: een kip die plots bol zit, niet meer eet en met haar staart omlaag in een hoekje blijft zitten. Ze lijkt te persen, ademt wat sneller en kijkt wat afwezig. Vaak voel je meteen dat er iets niet klopt.
Een mogelijke oorzaak is legnood, een situatie waarin een ei vast blijft zitten in het legkanaal. Dat vraagt om snelle aandacht, maar vooral om rust en zorg. In dit artikel neem ik je stap voor stap mee: hoe je legnood herkent, wat je wél kunt doen en hoe je voorkomt dat het terugkomt.
Wat is legnood precies?
Legnood betekent dat een kip moeite heeft met het leggen van een ei. Het ei blijft dan in het legkanaal hangen en blokkeert de doorgang. Daardoor kan de kip zich onwel voelen, onrustig worden of niet meer mesten.
Legnood komt vaker voor bij jonge hennen die net aan de leg zijn, bij oudere kippen met minder spierspanning of bij rassen die relatief grote eieren leggen.
De oorzaak is meestal een combinatie van factoren: voeding, temperatuur, stress of erfelijke gevoeligheid.
Wanneer het ei te lang vastzit, kan de kip uitgeput raken. Snel observeren en rustig handelen maakt vaak het verschil.
Hoe ontstaat legnood?
Er zijn verschillende omstandigheden die kunnen bijdragen aan legnood:
-
Grote of afwijkende eieren – bijvoorbeeld een dubbeldooier.
-
Tekort aan calcium of vitamine D3 – de spieren werken dan minder krachtig.
-
Overgewicht – zorgt voor meer druk op de eileider.
-
Plotselinge kou of temperatuurschommelingen – beïnvloeden de spierspanning.
-
Stress of onrust in de toom – verstoort het natuurlijke legritme.
-
Eerdere irritatie of beschadiging aan de eileider – kan het legkanaal minder soepel maken.
-
Erfelijke aanleg – bij sommige rassen komt het vaker voor.
Calcium speelt hierin een belangrijke rol. Het ondersteunt niet alleen de opbouw van de eierschaal, maar ook de normale spierfunctie die nodig is bij het leggen.
Symptomen van legnood
Een kip met legnood is meestal goed te herkennen. Let op deze signalen:
-
Bolle houding, staart omlaag
-
Persbewegingen zonder resultaat
-
Waggelende of stijve gang (“pinguïn-houding”)
-
Weinig eetlust of niet drinken
-
Snellere ademhaling, soms met open bek
-
Harde, ronde bult voelbaar tussen cloaca en onderbuik
-
Lusteloos of sloom gedrag
Zie je meerdere van deze signalen tegelijk, blijf dan kalm maar handel doordacht.
Wat kun je doen bij vermoedelijke legnood?
De volgende stappen zijn veilig en praktisch voor hobbykippenhouders. Ze zijn gebaseerd op ervaring en algemeen pluimvee-advies.
1. Zet de kip apart en geef rust
Plaats haar in een rustige, warme ruimte (rond 20 °C).
Vermijd tocht, lawaai en fel licht; een donkere omgeving helpt haar ontspannen.
Leg een handdoek of wat stro neer zodat ze comfortabel zit en niet afkoelt.
2. Warmte van buitenaf
Warmte helpt de spieren rond de cloaca te ontspannen, waardoor het natuurlijke legproces soms weer op gang komt.
Warm bad:
Gebruik een teil met lauw water (ongeveer 25 °C).
Je kunt eventueel een kleine eetlepel Epsom-zout per liter water toevoegen.
Laat de kip 10 – 15 minuten rustig zitten.
Dep haar daarna goed droog en houd haar warm met een handdoek.
Of een warme ruimte:
Zet haar 20 – 30 minuten in een warme, tochtvrije omgeving met een warmtemat of föhn op afstand (nooit direct erop gericht).
3. Calcium aanvullen
Calcium ondersteunt de normale spierfunctie en draagt bij aan een stevige eierschaal.
Bij legnood kun je kiezen voor een vloeibaar calciumsupplement voor snelle opname.
Bied daarnaast altijd oesterschelpen of mineraalgrit aan; kippen nemen wat ze nodig hebben.
4. Cloaca invetten
Smeer de cloaca voorzichtig in met een beetje plantaardige olie of glijmiddel om de doorgang soepel te houden.
Voel alleen zachtjes aan de onderbuik of het ei voelbaar is, druk nooit hard.
Lijkt ze zwakker te worden of lukt het niet, neem dan contact op met een dierenarts.
5. Rust en observatie
Na warmte en rust lukt het veel kippen om het ei alsnog zelf te leggen.
Blijf erbij en let op tekenen van ontspanning of mesten.
Wordt ze sloom, heeft ze een koude kam of blijft ze persen? Dan is het tijd om de dierenarts te bellen.
Wanneer de dierenarts inschakelen
Bel altijd een dierenarts met ervaring in pluimvee als:
-
De kip langer dan 12 uur blijft persen zonder resultaat
-
Ze erg sloom is, valt om of zwaar ademt
-
Er bloed of resten zichtbaar zijn rond de cloaca
-
Je vermoedt dat het ei gebroken is
-
De cloaca (gedeeltelijk) naar buiten komt
Een dierenarts kan zo nodig middelen toedienen die de eileider helpen ontspannen of het ei op een veilige manier verwijderen.
Wacht bij twijfel niet te lang; vroeg ingrijpen geeft meestal de beste kans op herstel.
Herstel na legnood
Is het ei gelegd of verwijderd, dan heeft de kip tijd nodig om weer op krachten te komen.
De meeste kippen worden binnen enkele dagen weer alert als ze rust en goede verzorging krijgen.
Voeding: geef licht verteerbaar voer, zoals geweekte korrel, wat gekookte groente of rijst.
Drinkwater: Zorg dat ze goed drinkt.
Aanvulling: De Vivace Energy Boost kun je gebruiken als aanvulling bij verminderde conditie of activiteit. Het ondersteunt de normale energiestofwisseling en vochtbalans
Vitaminen: een multivitamine met o.a. vitamine D3 ondersteunt het normale metabolisme en helpt bij het gebruik van calcium.
Rust: houd haar nog even apart tot ze weer goed beweegt en eet.
Mogelijke complicaties
-
Prolaps: het legkanaal komt deels naar buiten; dit vraagt directe zorg. Lees ook het artikel Prolaps bij kippen.
-
Resten van ei: als er stukjes zijn achtergebleven, kan irritatie ontstaan. Laat dit altijd controleren.
-
Herhaling: sommige kippen blijven gevoelig. Door tijdelijk minder licht te geven, kan de legcyclus rust krijgen.
Legnood voorkomen
Helemaal voorkomen lukt niet altijd, maar je kunt het risico verkleinen:
1. Volwaardig voer
Gebruik een compleet legvoer / kippenkorrel met voldoende calcium en vitamine D3.
Bied daarnaast altijd oesterschelpen of mineraalgrit los aan.
2. Rust en regelmaat
Voorkom schrikmomenten, lawaai of plotselinge veranderingen in de toom.
3. Beweging
Laat kippen dagelijks scharrelen; dat bevordert de bloedsomloop en helpt het gewicht gezond te houden.
4. Temperatuur
Beschutting bij kou, schaduw en fris water bij hitte.
5. Gewicht
Overgewicht vergroot de kans op legproblemen. Weeg kippen regelmatig en beperk vetrijke snacks.
6. Ondersteuning van de conditie
Tijdens stress, rui of seizoenswisselingen kun je tijdelijk extra vitaminen of mineralen geven om de normale weerstand te ondersteunen.
Producten die kunnen ondersteunen
🟢 Vivace Energy Boost – kun je gebruiken als aanvulling bij verminderde conditie of activiteit. Het ondersteunt de normale energiestofwisseling en vochtbalans
🟢 Calciumsupplement – ondersteunt de normale spierfunctie en draagt bij aan de vorming van een stevige eierschaal.
🟢 Multivitamine – draagt bij aan de algehele vitaliteit en ondersteunt de normale weerstand.
🟢 Oesterschelpen / grit – natuurlijke calciumbron die bijdraagt aan sterke botten en een goede eierschaalkwaliteit.
Niet alles mag worden vermeld waarvoor deze producten kunnen worden gebruikt.
Heb je vragen of wil je weten wat bij jouw kip past? Neem gerust contact op, ik help je graag.
Tot slot
Legnood is iets wat iedere kippenhouder vroeg of laat meemaakt.
Het is schrikken, maar met rust, warmte en een beetje kennis kun je veel doen om je kip te ondersteunen.
Wees alert op signalen, blijf kalm en geef haar de verzorging die ze nodig heeft.
En bij twijfel: beter één keer te vroeg bellen met de dierenarts dan te laat.
Disclaimer
Ik ben geen dierenarts. Alles wat je leest is gebaseerd op mijn eigen ervaring en kennis uit de (hobby)pluimveehouderij.
Natuurlijke middelen zijn bedoeld als ondersteuning en niet als vervanging van een behandeling door de dierenarts.
Bij twijfel of ernstige klachten: raadpleeg altijd een dierenarts met ervaring in pluimvee.
