Vergiftiging bij kippen

Vergiftiging bij kippen & symptomen, wat je wel en niet moet doen & eerste hulp

Vergiftiging bij kippen komt gelukkig zelden voor, maar als het gebeurt, is het vaak acuut en levensbedreigend. Kippen zijn nieuwsgierige dieren en pikken overal aan. Dat maakt ze kwetsbaar voor het opnemen van giftige stoffen via voer, planten, mest, schoonmaakmiddelen of zelfs bepaalde metalen. In dit artikel lees je hoe je vergiftiging herkent, wat je kunt doen, hoe actieve kool (zoals in Norit) werkt, en wat juist niet verstandig is bij een vermoede vergiftiging.

---

Symptomen van vergiftiging bij kippen

De symptomen kunnen snel of geleidelijk optreden, afhankelijk van de stof die is ingenomen. Let op de volgende signalen:

• Sloom of instabiel gedrag
  De kip staat stil, reageert traag, loopt wiebelig of valt om.

• Diarree of donkere, waterige mest
  Soms met bloed of schuim. Dit duidt op darmirritatie.

• Trillen of stuiptrekkingen
  Komt voor bij neurologische vergiftigingen, zoals bij lood, pesticiden of planten als taxus.

• Kreunen of zwaar ademhalen
  Vergiftiging kan de longen of het zenuwstelsel aantasten.

• Bleke kam of verkleuring
  Bij inwendige schade of zuurstofgebrek door gifstoffen.

• Braken of slijm uit de bek
  Zeldzaam, maar kan wijzen op inname van een bijtende stof.

• Sterfte binnen enkele uren
  Sommige vergiften, zoals rodenticiden (rattengif), werken razendsnel.

Belangrijk: niet elk van deze symptomen betekent vergiftiging. Maar treedt het plots op bij een kip die eerder gezond was? Dan is snel handelen noodzakelijk.

---

Mogelijke oorzaken van vergiftiging

Internationale meldingen van kippenvergiftiging wijzen vooral op deze bronnen:

1. Planten

Planten zoals taxus, vingerhoedskruid, nachtschade, klimop, blauwe regen, lelies en eik (eikels) bevatten stoffen die giftig zijn voor kippen. Jonge kippen zijn extra gevoelig.

2. Voeding of schimmel

Bedorven voer of beschimmelde granen bevatten mycotoxines die de lever aantasten. Ook schimmels op oud brood of fruit zijn gevaarlijk.

3. Pesticiden en onkruidbestrijders

Bespoten gras, groente of zaden zijn een veelvoorkomende oorzaak van vergiftiging. Zelfs kleine hoeveelheden kunnen bij kippen al schadelijk zijn.

4. Rattengif en slakkenkorrels

Kippen eten met gemak een dode muis of slak die vergiftigd is. Ook opgenomen gifkorrels uit de ren zijn levensgevaarlijk.

5. Zware metalen

Lood (bijv. oude verf of daklood), koper en zink kunnen zich ophopen in het lichaam. Chronische vergiftiging geeft vage klachten en sterfte op termijn.

6. Huishoudmiddelen

Chloor, schoonmaakazijn, verf, terpentine of gemorste olie in of rond het hok kunnen bij opname vergiftiging veroorzaken.

---

Wat kun je doen bij een vermoedelijke vergiftiging?

Stap 1: Isoleer de kip

Haal de kip direct uit de ren. Zet haar warm en rustig apart, uit de zon en tocht. Zorg voor gemakkelijk bereikbare voeding en water.

Stap 2: Voorkom verdere opname

Ruim alles op wat de kip mogelijk heeft gegeten of waaraan ze heeft gepikt. Spoel eventueel voer- of drinkbakken grondig uit.

Stap 3: Dien actieve kool toe (zoals Norit)

Actieve kool kan bij veel vormen van vergiftiging helpen door gifstoffen te binden in het maag-darmkanaal, zodat ze niet in het bloed worden opgenomen.

Toediening:
Gebruik actieve kool in poeder- of tabletvorm. Indien mogelijk, geef het opgelost in water met een spuitje in de snavel.

• Dosering (internationaal advies hobbykippen):
  1 gram actieve kool per kg lichaamsgewicht, opgelost in 10 ml water. Bij twijfel geef je 0,5–1 gram verdund.
  Voor een kip van 1,5kg gemiddeld gebruik je dus 0.75 - 1,5gram
  Voor een krielkip van 900gram gemiddeld gebruik je 0.45 - 0.9gram 
  Overdoseren kan bijna niet wordt aangegeven.

• Norit-tabletten bevatten meestal 125–200 mg actieve kool per tablet. Voor een gemiddelde kip (1–2 kg) komt dat neer op 4 tot 6 tabletten, fijngemaakt en opgelost.

Let op:
Actieve kool werkt alleen in de eerste uren na inname. Werkt niet bij alles, zoals bij metaalvergiftiging of zuur-bijtende stoffen.

Stap 4: Geef vocht met elektrolyten

Hydratatie is belangrijk. Voeg elektrolyten toe aan het drinkwater of geef handmatig kleine beetjes vocht met een spuitje.

Stap 5: Houd de kip warm en rustig

Zet haar op een warme plek (±25–30 °C), liefst met een warmtelamp. Vergiftigde kippen raken snel onderkoeld of verzwakt.

Stap 6: Observeer mest en gedrag

Let op tekenen van herstel (actiever, betere houding) of verslechtering (slap, ongecontroleerde bewegingen, ademnood).

---

Wat je níet moet doen

• ❌ De kip laten braken
  Kippen kunnen niet overgeven zoals zoogdieren. Pogingen tot braken zijn gevaarlijk en zinloos.

• ❌ Olie of melk geven
  In sommige culturen wordt dit nog geadviseerd, maar dit vertraagt juist de opname van actieve kool en kan tot verslikken leiden.

• ❌ Zomaar antibiotica of pijnstillers geven
  Zonder oorzaak te kennen kunnen medicijnen de situatie verergeren.

• ❌ Andere kippen direct behandelen
  Behandel alleen de kip die symptomen vertoont. Observeer de rest goed.

---

Herstel en nazorg

Als de kip de eerste 24 uur overleeft, is er een goede kans op herstel. Dan:

• Geef licht verteerbaar voer zoals geweekt legvoer, gekookt ei of havermout

• Zorg voor continue toegang tot schoon water met elektrolyten

• Geef eventueel ondersteuning met een multivitamine of leverondersteunend supplement

Producten met mariadistel of artisjok worden internationaal vaak ingezet om de leverfunctie te ondersteunen na vergiftiging.

Laat de kip nog enkele dagen apart rusten voordat je haar terugplaatst bij de groep.

---

Wanneer schakel je hulp in?

Zoek contact met een pluimveedierenarts (indien beschikbaar in jouw regio) als:

• De kip in coma raakt of verkrampingen toont

• Je weet wat ze heeft gegeten (bijv. rattengif of een plant)

• De ademhaling zwaar blijft of de kam blauw verkleurt

• Er geen verbetering is na 6–12 uur ondanks actieve kool

Let op: bij zware metalen, zuren of bijtende middelen heeft actieve kool geen effect. Dan is professionele behandeling noodzakelijk.

---

Veelgestelde vragen (FAQ)

Werkt actieve kool echt bij kippen?

Ja, actieve kool (de werkzame stof in Norit) wordt wereldwijd toegepast bij dieren, ook bij kippen. Het is veilig, goedkoop en werkt vooral bij inname van gifstoffen via de bek.

Mag je Norit preventief geven?

Liever niet. Alleen geven bij duidelijke verdenking van opname. Onnodig gebruik kan de opname van andere stoffen verstoren.

Hoe weet ik zeker dat het vergiftiging is?

Dat weet je niet altijd zeker. Maar plotselinge zwakte, sloomheid en diarree zonder andere ziekteverschijnselen wijzen erop. Weeg het risico af en handel snel bij twijfel.

---

Tot slot

Vergiftiging bij kippen is ernstig, maar met snelle herkenning en de juiste eerste hulp kun je veel leed voorkomen. Actieve kool zoals Norit kan levensreddend zijn als het op tijd wordt toegediend. Blijf altijd alert op risicovolle planten, middelen en voeding in of rond het kippenhok. En onthoud: liever één keer te snel ingrijpen dan te laat.

Heb je vragen, dan mail of app gerust.

Liefs, van Lin

Disclaimer

Dit artikel is geschreven ter informatie en op basis van persoonlijke ervaring. Ik ben geen dierenarts. Je bent als eigenaar zelf verantwoordelijk voor de keuzes die je maakt voor je dieren. Raadpleeg bij twijfel of ernstige klachten altijd een dierenarts met ervaring in pluimvee. Aan dit artikel kunnen geen rechten worden ontleend.

De tips in dit artikel zijn gebaseerd op eigen ervaringen en bronnen die ik zelf heb geraadpleegd. Gebruik van kruiden, handelingen of middelen is geheel op eigen risico. Ik deel wat ik gelezen heb of zelf heb toegepast, maar het is aan jou als eigenaar om te beoordelen wat geschikt is voor jouw dier in jouw situatie.

Internationale bronnen voor vergiftiging bij kippen

1. Merck Veterinary Manual – Toxicologic Emergencies in Birds
   https://www.merckvetmanual.com
   → Uitgebreide uitleg over symptomen van vergiftiging, aanbevolen behandelingen en gebruik van actieve kool bij vogels.

2. Backyard Chickens Forum – Poisoning and Emergency Treatment
   https://www.backyardchickens.com
   → Praktische ervaringen van kippenhouders, inclusief doseringen actieve kool en eerste hulp bij vergiftiging.

3. Pet Poison Helpline – Avian Poisoning
   https://www.petpoisonhelpline.com/pet-owner/bird-poisoning/
   → Overzicht van veelvoorkomende vergiftigingen bij vogels, wat te doen bij acute symptomen, en wanneer je hulp moet inschakelen.

4. Veterinary Clinics of North America: Exotic Animal Practice – Avian Toxicoses
   – Artikelen (vooral via universiteitsbibliotheken te raadplegen) over toxines bij vogels en therapeutisch gebruik van adsorberende middelen.

5. MSD Animal Health Poultry Manual (US versie)
   https://www.poultrydvm.com
   → Bevat informatie over onder meer loodvergiftiging, plantenvergif en gebruik van Norit/activated charcoal in vogels.