Kippengedrag

serama haan met serama hennen en sabelpoten in de tuin op de stoep

Gedrag van kippen herkennen en begrijpen – voor een gezonde toom

Het gedrag van kippen zegt veel over hun welzijn. Als ervaren kippenhouder weet ik hoe belangrijk het is om afwijkingen op tijd te herkennen. Kippen laten met hun gedrag, geluiden en houding zien of ze zich goed voelen. In dit artikel leg ik uit wat normaal gedrag is, hoe je probleemgedrag bij kippen herkent en wat je kunt doen om de rust en gezondheid in je toom te bevorderen.

Wat is normaal kippengedrag?

Een gezonde toom kippen is actief, nieuwsgierig en sociaal. Kippen die zich goed voelen:

  • scharrelen in de grond op zoek naar voer

  • nemen regelmatig een stofbad

  • slapen op zitstokken

  • communiceren met elkaar via geluid en lichaamstaal

  • leggen regelmatig eieren met vaste patronen

Dit zijn signalen van een ontspannen toom. Zie je ander gedrag? Dan is het goed om verder te kijken.

Scharrelen en foerageren & actief en gezond gedrag

Scharrelen is essentieel kippengedrag. Het houdt kippen mentaal scherp, voorkomt verveling en vermindert stress. Geef je kippen voldoende ruimte, zet af en toe een tak of steen neer, of strooi wat voer uit in een nieuwe hoek.

Stofbaden & natuurlijk gedrag tegen parasieten

Kippen nemen graag een zand- of stofbad om hun veren te reinigen. Dit helpt ook tegen parasieten zoals bloedluis of veerluis. Een gebrek aan stofbadmogelijkheden kan leiden tot onrustig of afwijkend gedrag.

Zorg daarom voor een vaste stofbadplek met droog zand, diatomeeënaarde of houtas. Ververs dit regelmatig.

Zitgedrag en rust & slapen op een veilige plek

’s Avonds zoeken kippen een verhoogde zitplek op. Dit instinct beschermt hen tegen roofdieren. Geef je kippen zitstokken van ongeveer 4 tot 5 cm breed, op minstens 40 cm hoogte. Elke kip heeft haar eigen plek nodig, anders ontstaan er conflicten.

Eileg-rituelen en verandering in legpatroon

Een hen die zich goed voelt, legt eieren in een rustig en vertrouwd nest. Na het leggen volgt vaak het bekende ‘ei-lied’. Een kip die stopt met leggen of haar gedrag rond het nest verandert, kan last hebben van stress, tekorten of ziekte.

Controleer dan haar voeding, calciuminname en algemene gezondheid. Een legstop kan ook door rui, parasieten of omgevingstemperatuur komen.

Hoe communiceren kippen met elkaar?

Kippen gebruiken subtiele lichaamstaal en geluiden:

  • zacht tokkelen: rust en tevredenheid

  • luid kakelen: vaak na het leggen of bij spanning

  • waarschuwingskreten: bij onraad of gevaar

  • hanenroep: signalering van voedsel of dominantie

In de lichaamstaal zie je ook veel:

  • opgezet verenkleed: indruk maken of opwinding

  • onderdanig bukken: angst of laag in rangorde

  • borst vooruit en opgeheven kop: dominantie of conflict

De pikorde bij kippen & hoe werkt het?

Elke toom heeft een hiërarchie. De pikorde bepaalt wie als eerste eet, waar geslapen wordt, en wie beslist. Dit ontstaat al op jonge leeftijd. Veranderingen in de groep kunnen de balans verstoren.

Een beetje gepik is normaal, maar let op bij:

  • verwondingen door pikken

  • aanhoudend agressief gedrag

  • onderdrukte of magere kippen

Wat kun je doen:

  • introduceer nieuwe kippen via een afscheiding

  • bied meerdere voer- en waterplekken aan

  • zorg voor voldoende ruimte en beschutting

  • zet een pestende kip tijdelijk apart

Probleemgedrag bij kippen herkennen

Afwijkend gedrag is vaak het eerste signaal dat er iets niet klopt. Denk aan:

Lusteloosheid of afzondering

Kippen die zich terugtrekken, niet meer eten of doelloos zitten, kunnen ziek zijn. Let op symptomen zoals bleke kam, vieze ogen of afwijkende mest. Zet de kip apart voor observatie.

Overmatig verenpikken

Komt vaak voor bij stress, verveling of tekorten. Bied verrijking aan zoals een snackbal, een kippenschommel of bladeren om in te zoeken. Controleer op veerluis of parasieten. Lees hier een artikel over verenpikken.

Agressie of territoriaal gedrag

Ontstaat meestal bij te weinig ruimte of onduidelijke pikorde. Geef meer zitruimte en voerplekken, en let op balans in de groep.

Abnormaal lopen of evenwicht verliezen 

Kan duiden op tekorten (zoals vitamine B), neurologische problemen of infecties zoals Marek. Snel handelen is nodig. Geef een goede multivitamine en raadpleeg eventueel een dierenarts.

Niet meer leggen

Let op oorzaken als voedingstekort, parasieten, stress of eileiderontsteking. Controleer de voeding, kijk naar hun mest en voer eventueel een mestonderzoek uit.

Observeren als dagelijks ritueel

Als je dagelijks je kippen observeert, leer je hun gedrag goed kennen. Je merkt sneller op wanneer een kip zich anders gedraagt. Zo voorkom je grotere problemen.

Neem bijvoorbeeld elke dag een moment om rustig te kijken hoe je toom zich gedraagt. Hoe lopen ze, hoe eten ze, hoe reageren ze op elkaar?

Praktische tips voor een evenwichtige toom

  • Geef voldoende scharrelruimte, met afwisseling in structuur en verrijking

  • Plaats een zandbak voor stofbaden en ververs deze regelmatig

  • Zorg voor een goed nachthok met zitstokken en legnesten

  • Houd parasieten onder controle met natuurlijke of reguliere middelen

  • Geef aanvullend voer of supplementen bij tekorten of ziekte

  • Voer bij twijfel mestonderzoek uit (kan via de webshop)

Meer weten over kippengezondheid en gedrag?

Op deze website vind je uitgebreide artikelen over gedragsproblemen, verenpikken, broedsheid, bloedluis, legproblemen en parasitaire infecties. Ook vind je er producten zoals multivitaminen, stressmixen, antiveerluisproducten, zandbadmixen en praktische accessoires om het kippenleven aangenamer te maken.

Bekijk bijvoorbeeld:

Tot slot

Het gedrag van kippen is een waardevolle bron van informatie. Door goed te kijken en tijdig te handelen, houd je je kippen gezond, actief en tevreden. Zo zorg je voor een fijne toom waarin rust, orde en gezondheid hand in hand gaan.
Heb je vragen, dan mail of app gerust.

Liefs, van Lin

«