Eileiderontsteking bij kippen: herkennen, behandelen en voorkomen
Als kippenliefhebber zie je het liefst gezonde, scharrelende hennen in je tuin. Toch kan er soms iets misgaan in het legproces. Eén van de meest onzichtbare maar ingrijpende aandoeningen is eileiderontsteking, ook wel salpingitis genoemd. Het verraderlijke is dat kippen pijn slecht tonen. Terwijl jij nog een ogenschijnlijk fitte hen ziet, is haar eileider soms al weken ontstoken. In dit uitgebreide artikel neem ik je stap voor stap mee: wat een eileiderontsteking precies is, hoe je het vroeg herkent, welke behandeling zinvol is, wat jij zelf kunt doen en hoe je de kans op herhaling verkleint.
Wat is eileiderontsteking bij kippen
Eileiderontsteking is een ontsteking van de eileider, het orgaan waarin de dooier wordt omhuld met eiwit, vliezen en schaal. De ontsteking is meestal bacterieel van aard, vaak door E. coli of gemengde darmbacteriën. Bacteriën kunnen opstijgen via de cloaca, maar ook via de bloedbaan in de eileider terechtkomen. De binnenwand raakt geïrriteerd, er ontstaat pus en slijm, en eimateriaal blijft plakken of lekt terug. Dat is pijnlijk, verstoort de eivorming en kan leiden tot inwendige ophoping van eimateriaal. In latere stadia vormt dit brokkelige ontstekingsmassa’s, de bekende eiconcrementen.
Bij leggende hennen is de eileider continu actief, wat het risico op infectie vergroot. Stress, tekorten, vuile nesten, warme zomers en andere ziekten leggen extra druk op het systeem. Oudere hennen, ex-legkippen en rassen met hoge eiproductie zijn duidelijk gevoeliger.
Hoe ontstaat een eileiderontsteking
Eén oorzaak is zelden de hele verklaring. Meestal stapelen factoren zich op tot het misgaat.
Directe triggers
-
Infectie met E. coli, stafylokokken of salmonella
-
Terugvloeiing van mest in de cloaca bij diarree of vieze veren
-
Beschadiging van het slijmvlies door een te groot of misvormd ei
-
Langdurig vochtige, warme omstandigheden in hok of legnest
Achterliggende factoren
-
Tekorten aan vitamine A, D3 en E, calcium, selenium en magnesium
-
Te vroeg starten met leggen door veel kunstlicht
-
Chronische stress: rangorde, te weinig ruimte, roofdierdruk, transport
-
Overgewicht of juist verzwakking na ziekte
-
Slechte ventilatie, ammoniak, stof
Wat er in het lichaam gebeurt
De geïrriteerde eileiderwand zwelt op en wordt plakkerig. Dooiers, eiwit en slijm blijven kleven en worden niet meer normaal afgevoerd. Bacteriën krijgen vrij spel, er ontstaat pus. Het lichaam probeert de schade te begrenzen door ontstekingsmateriaal in te kapselen. In het begin is dat nat en zacht, later droogt het in en wordt het brokkelig of hard. Dat eindproduct noemen we eiconcrement. Ondertussen kan de buik zich vullen met vocht, de kip krijgt druk en loopt waggelend.
Symptomen: zo herken je salpingitis vroeg
Hoe eerder je erbij bent, hoe meer comfort je je kip nog kunt bieden. Dit zijn signalen om serieus te nemen.
Vroege, subtiele signalen
-
Minder regelmatige leg, kleinere eieren of een dag overslaan
-
Eieren zonder schaal of met dunne schaal
-
Een iets vieze, natte of melkachtige cloaca
-
Rustiger gedrag, vaker zitten, minder springen op stok
-
Licht waggelende gang, alsof de buik zwaarder voelt
Duidelijke alarmsignalen
-
Plots stoppen met leggen
-
Witgele, soms stinkende afscheiding bij de cloaca
-
Warme, gespannen of duidelijk vergrote buik
-
Doffe veren, vermagering ondanks redelijk eten
-
Benauwdheid door druk in de buik, sloom, slecht reageren op prikkels
Zie je meerdere van deze signalen tegelijk, handel dan snel: observeer, isoleer bij twijfel, ondersteun en bel zo nodig je pluimveedierenarts.
Diagnostiek: hoe weet je zeker dat het een eileiderontsteking is?
Er bestaat geen snelle thuistest. Een pluimveedierenarts kan via palpatie van de buik, beoordeling van de cloaca, eventueel een echo en je ziektegeschiedenis een werkdiagnose stellen. Soms wordt pas na overlijden bij sectie duidelijk hoe uitgebreid de ontsteking was en of er eiconcrementen aanwezig waren. Dat klinkt somber, maar laat je niet afschrikken: juist je alertheid op symptomen en tijdig ondersteunen maken veel verschil in comfort en verloop.
Behandelopties: wat doet de dierenarts
De basis bij een bevestigde of sterk verdachte eileiderontsteking:
-
Antibiotica tegen de bacteriële component
-
Ontstekingsremmers en pijnstilling om zwelling en pijn te verminderen
- Een hormonale injectie om de eileg tijdelijk stil te zetten, zodat de eileider rust krijgt
-
Eventueel buikvocht aftappen om druk en benauwdheid te verlichten
Chirurgie is bij hobbykippen zeldzaam en risicovol. Het is vooral een optie bij jonge, waardevolle dieren en alleen in ervaren handen.
Wat jij zelf direct kunt doen:
Je staat niet machteloos. Met gerichte verzorging verlaag je stress, ondersteun je het herstel en verlaag je de kans op verergering.
Rust, warmte, hygiëne
-
Isoleer de kip in een rustige, tochtvrije ruimte met zachte bodembedekking
-
Zorg voor donkere, schone legnesten zonder verstoring
-
Houd de cloacastreek schoon en droog, knip vieze veren weg
Voeding en vocht
-
Bied makkelijk verteerbare, voedzame kost: geweekte legkorrel, beetje ei, wat gekookte rijst
-
Zorg voor vers water met elektrolyten of vitamines als ze minder drinkt
-
Grit en oesterschelpen altijd beschikbaar voor de calciumhuishouding
Vitamines en natuurlijke ondersteuning
-
Een scheutje lijnzaadolie of zonnebloemolie over het voer helpt bij de opname van vetoplosbare vitamines en draagt bij aan een goede algehele conditie.
Darmen en natuurlijke zuren
Zuren zoals melkzuur, mierenzuur, azijnzuur en propionzuur dragen bij aan een gezonde darmomgeving. Ze verlagen de pH in het darmkanaal en ondersteunen de opname van mineralen. Daarmee helpen ze het natuurlijke evenwicht in de darmen te behouden, wat belangrijk is voor een goede algehele conditie.
Realistische prognose: eerlijk over kansen
Dit is het deel waar ik eerlijk wil zijn. Eileiderontsteking is vaak een chronische aandoening. Volledig genezen lukt zelden, zeker als er al eiconcrementen zijn gevormd of de buik gevuld is met vocht.
Met tijdige ondersteuning kun je:
-
pijn verminderen en comfort verhogen
-
de progressie vertragen
-
terugval beperken en complicaties uitstellen
Blijf wel goed monitoren. Zolang ze eet, reageert, rondloopt en zich verzorgt, kun je haar ondersteunen. Wordt ze sloom, ademt ze zwaar, vermagert ze snel of toont ze duidelijke pijn, bespreek dan met je dierenarts of inslapen de meest diervriendelijke keuze is. Liefde is soms loslaten.
Preventie: zo verklein je de kans op een eileiderontsteking bij kippen
Voorkomen begint bij de basis. Met deze punten maak je het grootste verschil.
Voeding en mineralen
-
Kwalitatieve legkorrel met voldoende eiwit en energie
-
Grit en oesterschelpen altijd beschikbaar
-
Vitamine A, D3 en E regelmatig bijgeven, zeker in rui, kou, ziekte of stress
-
Wekelijks een kleine hoeveelheid olie over het voer voor vitamineopname
Huisvesting en hygiëne
-
Droge, schone legnesten met absorberend strooisel
-
Goede ventilatie zonder tocht, lage ammoniak
-
Regelmatig mest verwijderen, zeker in natte of warme periodes
-
Voldoende ruimte per kip, meerdere voer- en drinkplekken om stress te verminderen
Licht en legdruk
-
Vermijd overmatige kunstverlichting
-
Beperk totale lichtduur tot circa 14 uur per dag
-
Gun jonge hennen tijd om uit te groeien voor ze intensief gaan leggen
Vroegsignalering
-
Weeg je kippen maandelijks, zo zie je subtiel gewichtsverlies
-
Controleer cloaca en buik wekelijks bij risicokippen
-
Noteer leggedrag: onregelmatigheid is vaak het eerste signaal
Risicogroepen: wie verdienen extra aandacht
-
Hybride leghennen zoals ISA Brown en Lohmann Brown
-
Ex-legkippen met een “opgewerkt” voortplantingssysteem
-
Oudere hennen met minder elastische eileider en lagere weerstand
-
Kippen met geschiedenis van legnood, eiconcrement, cloacaprolaps
-
Hennen die vaak grote of misvormde eieren produceren
-
Dieren met terugkerende diarree, luchtwegproblemen of parasietdruk
Voor deze groep is preventie plus vroegsignalering echt het halve werk.
Thuisprotocol bij verdenking van eileiderontsteking bij je kip
Een praktisch stappenplan dat je kunt uitprinten en naast het hok hangen.
-
Observeer
– plotse legstop, dunne schalen, vieze cloaca, waggelende gang, warme buik -
Isoleer en ontstress
– rustige, warme ruimte, zacht strooisel, weinig prikkels -
Voeding en vocht
– geweekte korrel, beetje ei, water met elektrolyten of vitamines, grit beschikbaar -
Ondersteun
– kuur multivitamines A-D3-E met selenium/magnesium, eventueel natuurlijke zuren -
Bel of app je pluimveedierenarts
– beschrijf symptomen, vraag naar pijnstilling en antibioticabeleid -
Monitor dagelijks
– eetlust, alertheid, ademhaling, buikspanning, cloaca, gewicht
Veelgemaakte fouten die je beter vermijdt
-
Te lang wachten “om te zien of het overgaat”
-
Alleen op legstop letten, terwijl de buik en cloaca duidelijke hints geven
-
Overmatig kunstlicht blijven geven in een periode van herstel
-
Tekorten bagatelliseren: zonder A-D3-E en calcium werkt de eileider niet
-
Te vet of snackrijk voeren bij zieke kippen waardoor de darm van slag raakt
Nazorg na een acute periode
Na antibiotica of een flare-up heeft je kip tijd nodig om te herstellen.
-
Bouw licht en activiteit rustig op
-
Geef twee weken extra vitamines en probiotica
-
Houd de cloaca schoon en droog
-
Controleer elke drie dagen de buikspanning en ademhaling
-
Zet haar pas terug bij de groep als ze actief is, eet en zich verzorgt
Korte FAQ
Is eileiderontsteking besmettelijk?
Niet als ziektebeeld op zich. De veroorzakende bacteriën komen vaak uit de eigen darmflora. Wel kunnen hygiëneproblemen en stress in de hele toom dezelfde richting op duwen. Pak dus altijd de omgevingsfactoren aan.
Kun je salpingitis genezen met kruiden alleen?
Nee. Kruiden en natuurlijke zuren zijn ondersteunend. Bij een echte ontsteking zijn pijnstilling en vaak antibiotica nodig. Gebruik kruiden als aanvulling, niet als vervanging.
Wanneer kies je voor inslapen?
Als er duidelijke tekenen van lijden zijn: benauwdheid, niet meer eten of drinken, sterk gewichtsverlies, ernstige buikdruk of terugkerende pijn ondanks behandeling. Bespreek dit eerlijk met je dierenarts.
Wat is het verschil tussen salpingitis en eiconcrement?
Salpingitis is de actieve ontsteking. Eiconcrement is het ingedroogde eindproduct van langdurige ontsteking met opgehoopt eimateriaal en pus.
Tot slot
Eileiderontsteking is een stille sloper. Juist daarom maakt jouw alertheid zo’n verschil. Kijk, voel, noteer en grijp vroeg in. Met rust, hygiëne, goede voeding en gerichte ondersteuning kun je het verloop vaak afremmen en je kip een comfortabele tijd geven. En soms is liefde ook durven kiezen voor een waardig einde. Weet dat je niet alleen staat.
Heb je twijfel over symptomen, supplementen of de volgende stap voor jouw kip? App of mail gerust. Ik denk met je mee en help je inschatten wat wijsheid is in jouw situatie.
Liefs van Lin
Ik ben geen dierenarts. Alles wat je leest is gebaseerd op mijn eigen ervaring en kennis. Natuurlijke middelen zijn bedoeld als ondersteuning en niet als vervanging van een behandeling door de dierenarts. Bij twijfel of ernstige klachten raadpleeg altijd een dierenarts met ervaring in pluimvee.