Eiconcrement bij kippen: alles wat je moet weten en hoe je je kippen kunt helpen
Eiconcrement bij kippen – wat het is, hoe het ontstaat en wat het zegt over de gezondheid van je kip
Soms zie je bij een van je kippen ineens iets vreemds in het legnest of bij de cloaca. Geen gewoon ei, maar een brokkelige, geelwitte of grijsbruine klont. Het voelt hard of juist kruimelig aan, ruikt vies en lijkt totaal niet op een normaal ei. Veel mensen schrikken, want het ziet er onnatuurlijk uit. Toch is wat je ziet niet zeldzaam. Dit brokkelige materiaal wordt een eiconcrement genoemd: een mengsel van oud eimateriaal en ontstekingsmateriaal dat het lichaam van de kip probeert kwijt te raken.
In dit artikel leg ik stap voor stap uit wat eiconcrement precies is, hoe het ontstaat, wat er in het lichaam gebeurt, hoe het eruitziet, wat het betekent voor de gezondheid van je kip en hoe je het kunt helpen voorkomen.
Wat is een eiconcrement?
Een eiconcrement is een brokkelige of harde massa die bestaat uit resten van eimateriaal (zoals dooier en eiwit) én ontstekingsmateriaal. Het wordt gevormd in of rondom de eileider en is een gevolg van een verstoring in het voortplantingssysteem van de kip.
Waar een gezonde kip normaal een compleet ei vormt, dat via de cloaca wordt gelegd, gaat bij een eiconcrement iets mis. Een ei kan bijvoorbeeld te vroeg breken, blijven steken of lekken. De inhoud komt dan op plaatsen terecht waar het niet hoort, zoals in de eileider of de buikholte.
Het lichaam ziet dit als iets vreemds en reageert met een ontsteking. Afweercellen proberen het materiaal op te ruimen, maar eimateriaal laat zich niet zomaar afbreken. Daardoor hoopt het zich op samen met pus, bacteriën, afgestorven cellen en bindweefsel. Het resultaat is een ingekapselde massa die na verloop van tijd indroogt tot een brokkelige, soms harde klont: het eiconcrement.
In feite is het dus een geïnfecteerde, ingekapselde ontstekingsmassa die is opgebouwd uit eiresten, pus en ontstekingsweefsel.
Hoe ontstaat een eiconcrement?
Een eiconcrement ontstaat niet plotseling. Vaak gaat er een lang proces aan vooraf waarbij het voortplantingssysteem geleidelijk uit balans raakt.
Een ei dat op de verkeerde plek terechtkomt
De eileider van een kip is een buisvormig orgaan met verschillende delen, elk verantwoordelijk voor een stap in de eivorming.
Wanneer een ei in de eileider blijft steken, breekt of verkeerd wordt afgevoerd, komt de inhoud (dooier of eiwit) in direct contact met het weefsel van de eileider of buikholte. Dat irriteert de binnenwand en veroorzaakt een ontstekingsreactie.
In de eerste dagen ontstaat er een laagje vocht met ontstekingscellen. Maar omdat het eimateriaal niet verteerd kan worden, blijft de ontsteking actief. Het lichaam probeert de schade te beperken door het gebied af te sluiten. Zo ontstaat langzaam een brokkelige massa van eiresten, pus en bindweefsel.
Ontsteking in de eileider
Een van de meest voorkomende oorzaken van eiconcrement is een ontsteking in de eileider.
Die ontsteking wordt vaak veroorzaakt door bacteriën, meestal E. coli of Staphylococcus aureus, die via de cloaca of vanuit de darm in de eileider terechtkomen.
Door de infectie zwelt de wand van de eileider op en worden de wanden plakkerig. Dooiers of eieren blijven daaraan kleven en worden niet meer goed afgevoerd.
De ontsteking gaat gepaard met pusvorming, waardoor het ontstekingsmateriaal zich ophoopt en indroogt. Het lichaam kapselt dit uiteindelijk in – en dat is precies wat een eiconcrement is.
Hormonale en voedingsfactoren
Een gezonde eileider functioneert alleen goed als het lichaam in balans is.
Wanneer er tekorten zijn aan calcium, vitamine D3 of vitamine A, raakt de spierwerking van de eileider verstoord.
Calcium zorgt niet alleen voor sterke schalen, maar ook voor goede samentrekking van de eileider. Een kip met een calciumtekort heeft dus niet alleen zachte schalen, maar ook meer kans op eieren die blijven steken of teruglekken.
Vitamine D3 zorgt dat calcium überhaupt wordt opgenomen, en vitamine A houdt de slijmvliezen gezond. Als die slijmlaag uitdroogt, kunnen bacteriën makkelijker binnendringen.
Ook stress speelt mee. Langdurige spanning, overbevolking, rangordeproblemen of te fel licht kunnen de hormoonbalans verstoren, waardoor het lichaam van de kip te lang of te vaak gestimuleerd wordt om te leggen. Die constante belasting maakt de eileider kwetsbaar en vergroot de kans op beschadigingen en ontstekingen.
Ouderdom en slijtage
Bij oudere kippen zijn eileiders minder elastisch en de spierkracht neemt af. De weefsels worden dunner en gevoeliger voor beschadiging. Daardoor kunnen eieren of eiresten makkelijker blijven hangen.
Veel oudere kippen met eiconcrement hebben ook andere ouderdomsverschijnselen, zoals een ruwe kam, doffere veren of een tragere spijsvertering.
Eiconcrement komt ook opvallend vaak voor bij ex-legkippen. Die hebben jarenlang dagelijks eieren gelegd, waardoor hun eileider letterlijk “versleten” is.
Wat er in het lichaam gebeurt van de kip
Wanneer eimateriaal zich ophoopt of lekt, reageert het lichaam met ontsteking.
Witte bloedcellen trekken naar de plek toe en proberen het materiaal op te ruimen. Daarbij komt pus vrij, en het omliggende weefsel zwelt op.
Omdat eimateriaal rijk is aan vetten en eiwitten, wordt het niet snel afgebroken. De ontsteking blijft daardoor aanhouden. Het lichaam probeert de schade te beperken door het materiaal in te kapselen. Dat is een natuurlijke afweerreactie: de kip probeert de infectie als het ware “op te sluiten”.
De massa die dan ontstaat, bestaat uit:
-
eimateriaal (dooier, eiwit, stukjes schaal)
-
pus (ontstekingsvocht met bacteriën)
-
fibrine (bindweefsel dat het lichaam aanmaakt bij ontsteking)
-
afgestorven cellen en weefsel
Het resultaat is een brokkelige of harde klont die in de eileider of buikholte blijft zitten.
Soms vormt zich eromheen nog een nieuwe laag ontstekingsweefsel, waardoor het eiconcrement groeit of uit meerdere lagen bestaat.
Wanneer het eiconcrement groot wordt of tegen organen drukt, krijgt de kip pijn en moeite met bewegen. De buik voelt dan warm, gespannen en zwaar aan.
Hoe ziet een eiconcrement eruit
Een eiconcrement kan er heel verschillend uitzien. Soms lijkt het op een verkleurd ei, soms op een harde, brokkelige steen.
Kenmerken die vaak voorkomen:
-
Kleur: geel, wit, grijs of bruin, soms met donkere randen
-
Structuur: brokkelig, korrelig of kaasachtig
-
Vorm: onregelmatig, soms rond of langwerpig
-
Geur: rot, zuur of muf (door bacteriën en afgestorven weefsel)
-
Textuur: zacht, kruimelig of keihard
Wanneer de kip het uitscheidt, zie je het soms liggen in het nest of bij de cloaca.
Het lijkt op een vreemd ei zonder schaal, maar voelt veel harder aan.
Soms is het een klein brokje, soms een grotere bal van een paar centimeter.
Bij sectieonderzoek worden er in de buik vaak meerdere eiconcrementen gevonden.
Dat laat zien dat het een proces is dat zich over weken of maanden heeft opgebouwd.
Het verschil met eileiderontsteking en interne leg
Eiconcrement wordt vaak in één adem genoemd met eileiderontsteking en interne leg. Toch zijn het niet precies dezelfde dingen.
-
Eileiderontsteking (salpingitis): een actieve ontsteking van de eileider, vaak veroorzaakt door bacteriën.
-
Interne leg: eieren of dooiers komen in de buik terecht in plaats van via de cloaca naar buiten.
-
Eiconcrement: het eindstadium van dat proces, het lichaam heeft geprobeerd het materiaal in te kapselen.
Met andere woorden: salpingitis en interne leg zijn de oorzaken, eiconcrement is het resultaat.
Wat betekent het voor de kip
Een eiconcrement is geen onschuldig bijverschijnsel, maar een teken van een chronisch probleem.
Het laat zien dat er langdurig iets mis is geweest met de eileider of de hormoonhuishouding.
Sommige kippen leven er nog maanden mee, vooral als het materiaal stabiel is ingekapseld. Anderen krijgen snel complicaties, zoals buikvocht, pijn of gewrichtszwakte door de druk van binnenuit.
De kip kan last hebben van:
-
een warme, gespannen buik
-
waggelende gang
-
verminderde eetlust
-
brokkelige afscheiding bij de cloaca
-
stoppen met leggen
-
doffe veren
-
vermagering of uitdroging
Zolang ze nog eet, actief is en scharrelt, kun je haar ondersteunen.
Wanneer ze stilzit, zwaar ademt, veel slaapt of haar evenwicht verliest, is de ziekte vaak te ver gevorderd.
Behandeling en verzorging
Een eiconcrement kan niet worden verwijderd zonder operatie.
Behandeling is daarom gericht op comfort, weerstand en het remmen van de ontsteking.
-
Rust en warmte: zet de kip apart in een droge, tochtvrije omgeving met zacht strooisel.
-
Voeding: geef hoogwaardige legkorrel met voldoende calcium en eiwit.
-
Calciumbronnen: bied altijd grit of oesterschelpen aan.
-
Vitamines: gebruik regelmatig een multivitamine met A, D3, E, selenium en magnesium.
-
Olie: geef wekelijks een scheutje lijnzaadolie of tarwekiemolie over het voer.
Bij kippen met pijn of een sterk gezwollen buik kan de dierenarts ontstekingsremmers of antibiotica geven. Soms kan vocht worden afgetapt om de druk te verlichten.
Een operatie om het eiconcrement te verwijderen wordt bij hobbykippen zelden uitgevoerd, omdat het risico op complicaties groot is.
Natuurlijke ondersteuning na behandeling
Niet alles mag worden vermeld waarvoor producten kunnen worden gebruikt.
Heb je vragen over de verzorging of wil je weten welke ondersteuning past bij jouw kippen?
Neem gerust contact op of kijk bij de ondersteunende producten in mijn webshop, ik help je graag verder.
Hoe voorkom je eiconcrement
Voorkomen begint bij een sterke basis.
Een kip met een goed werkend immuunsysteem en gezonde eileider heeft veel minder kans op deze problemen.
-
Geef uitgebalanceerde legkorrel met voldoende calcium en eiwit
-
Bied altijd grit of oesterschelpen aan
-
Geef wekelijks olie over het voer voor opname van vitamines
-
Beperk stress: zorg voor voldoende ruimte en rust
-
Laat kippen niet te jong of te intensief leggen
-
Vermijd fel kunstlicht of te lange verlichting
-
Houd het hok schoon, droog en goed geventileerd
-
Controleer oudere kippen regelmatig op buikzwelling en leggedrag
Bij oudere hennen en ex-legkippen is preventie extra belangrijk. Zij hebben sneller last van eileiderproblemen en verdienen wat extra zorg, rust en ondersteuning met vitamines.
Veelgestelde vragen over eiconcrement bij kippen
Wat zit er in een eiconcrement?
Een eiconcrement bestaat uit dooierresten, eiwit, pus, bacteriën, afgestorven cellen en bindweefsel. Het is eigenlijk ingedroogd ontstekingsmateriaal, vaak ontstaan na eileiderontsteking.
Is eiconcrement besmettelijk?
Nee. Het is een inwendige aandoening, geen infectie die van kip tot kip overgaat.
Kan een kip herstellen van eiconcrement?
Soms kan ze zich tijdelijk herstellen, vooral als ze het materiaal uitscheidt. Volledig herstel komt echter zelden voor.
Hoe herken ik het vroeg?
Let op veranderingen in leggedrag, waggelende gang, gezwollen buik, brokkelige afscheiding en vieze veren rond de cloaca.
Wat is het verschil tussen eiconcrement en eileiderontsteking?
Eileiderontsteking is het actieve ontstekingsproces, eiconcrement is het eindstadium: het lichaam heeft het ontstekingsmateriaal ingekapseld.
Tot slot
Een eiconcrement is geen vreemd ei, maar een teken van een intern proces waarin het lichaam van de kip probeert zichzelf te beschermen.
Door ontstekingsmateriaal en eiresten in te kapselen, voorkomt haar lichaam dat de infectie zich verder verspreidt.
Toch is het ook een teken van overbelasting: de eileider is beschadigd of uitgeput.
Hoewel je het proces niet kunt omkeren, kun je wél veel doen door te zorgen voor goede voeding, rust, weerstandsondersteuning en een gezonde leefomgeving.
Wees alert op veranderingen in gedrag en leggedrag. Een kip die ineens stopt met leggen, waggelt of een vieze cloaca heeft, vraagt om aandacht.
Hoe eerder je het herkent, hoe meer comfort je haar nog kunt geven.
Liefs van Lin
Ik ben geen dierenarts. Alles wat je leest is gebaseerd op mijn eigen ervaring en kennis. Natuurlijke middelen zijn bedoeld als ondersteuning en niet als vervanging van een behandeling door de dierenarts. Bij twijfel of ernstige klachten raadpleeg altijd een dierenarts.
Disclaimer
Dit artikel is bedoeld ter informatie en gebaseerd op persoonlijke ervaring en verzamelde kennis. Ik ben geen dierenarts. De genoemde middelen en handelingen, zoals het gebruik van kruiden, supplementen of producten als Epsomzout, zijn suggesties die ik zelf heb toegepast of uit betrouwbare bronnen heb gehaald. Ze zijn niet bedoeld als vervanging van professioneel veterinair advies.
Er wordt geen garantie gegeven op werking of resultaat. Het toepassen van genoemde middelen of adviezen is volledig op eigen risico. Als eigenaar blijf je altijd zelf verantwoordelijk voor de keuzes die je maakt. Raadpleeg bij twijfel of bij ernstige klachten altijd een dierenarts met ervaring in pluimvee. Aan dit artikel kunnen geen rechten worden ontleend.
-
-
PoultryDVM – Egg Yolk Peritonitis
-
Merck Veterinary Manual – Reproductive System Disorders in Poultry
-
Journal of Avian Medicine and Surgery
-
VCA Animal Hospitals – Avian Reproductive Disorders
-
SVA Sweden – Kolibacillose bij pluimvee
-
British Hen Welfare Trust – Common Hen Health Problems
-
Bitchin’ Chickens – Egg Yolk Peritonitis Case Study
Kruiden en voedingsondersteuning bij kippen:
-
Raising Happy Chickens – Garlic Benefits for Chickens
-
Our Little House Farm – Garlic and Oregano Use in Backyard Chickens
-
Storey Publishing (Hachette) – Garlic in Poultry Feed
-
Chicken Stricken – Oregano Applications in Poultry Care
-
Garden Farm Thrive – Oregano Oil for Chickens
-