Bumblefoot is de benaming die veel hobbyhouders gebruiken voor een ontsteking aan de poot of voetzool van een kip. De medische naam is pododermatitis. Het gaat hier om een infectie, meestal veroorzaakt door de bacterie Staphylococcus aureus, die via een klein wondje in de huid binnendringt en zich diep in de voetzool nestelt. In dit uitgebreide artikel lees je hoe bumblefoot ontstaat, hoe je het herkent, hoe het zich ontwikkelt, en welke aanpak het beste werkt, zowel regulier als natuurlijk.

Wat is bumblefoot precies?

Bumblefoot is een ontsteking van het onderoppervlak van de poot, meestal van de voetzool. Het begint vaak met een klein wondje of irritatie, bijvoorbeeld door een harde of scherpe zitstok, springen van hoogte, of een beschadiging door scherpe bodembedekking. De huid barst, scheurt of raakt beschadigd, en bacteriën zoals Staphylococcus aureus krijgen de kans om naar binnen te dringen.

Eenmaal binnen in het zachte weefsel veroorzaken de bacteriën een ontstekingsreactie. Er ontstaat zwelling, pijn, en vaak een ophoping van pus die bij kippen indroogt tot een harde, stevige prop. Deze pusprop wordt ook wel de 'kern' genoemd. Bij kippen is de pus niet vloeibaar zoals wij deze kennen, maar hoopt zich op tot een stevige massa.

Hoe ontstaat bumblefoot?

De oorzaken zijn vrijwel altijd mechanisch of omgevingsgerelateerd:

• Harde of scherpe zitstokken zonder afgeronde randen

• Springen van hoogte op een harde bodem

• Overgewicht waardoor er veel druk op de poten staat (bij grote rassen zie je dat ook vaker dan de kleinere lichte rassen

• Slechte hygiëne waardoor wondjes sneller geïnfecteerd raken

• Droge, schilferige huid of kloven in de poot

• Slechte doorbloeding of immuunproblemen bij verzwakte kippen

Een combinatie van factoren verhoogt het risico: bijvoorbeeld een te dikke kip op een te harde stok in een hok met stof en splinters.

Hoe herken je bumblefoot?

De symptomen verschillen per stadium van de aandoening:

• Zwelling aan de onderzijde van de poot
• Een zichtbaar zwart korstje of stipje in het midden van de zwelling
• Een harde, ronde eeltplek op de zool van de voet
• Warmte, roodheid en pijnlijke reactie bij aanraking
• De kip loopt mank, hinkt of staat op één poot
• Bij ernstige infecties: opgezwollen pootgewricht, sloomheid, koortsachtig gedrag

Soms is de kern/pit heel duidelijk zichtbaar als een zwart propje. In andere gevallen is er vooral een zwelling of gevoeligheid, zonder zichtbare kern.

Verspreiding

Bumblefoot is geen besmettelijke ziekte die kippen aan elkaar doorgeven. Wel komt het in een toom vaker voor als meerdere kippen met dezelfde risicofactoren te maken hebben, zoals een slecht ontworpen hok, ongeschikte zitstokken of een vuile ondergrond. De veroorzakende bacterie, Staphylococcus aureus, komt van nature voor op de huid van dieren en mensen. De infectie is dus vooral een gevolg van een kapotte huid gecombineerd met de aanwezigheid van bacteriën.

Reguliere behandeling

In vroege stadia kun je bumblefoot soms behandelen zonder te snijden. Dit hangt af van de ernst van de zwelling:

• Dagelijks een voetbad met warm water en Epsom-zout (magnesiumsulfaat), Biotex of Soda, om de huid te verzachten en ontsteking te remmen. Evt    na het weken kijken of je de kern wat loskrijgt, evt met een borsteltje.
• De poot insmeren met het liefst trekzalf of anders een voedende vette zalf en verbinden met gaas en rekverband
• Wanneer je de kern eruit krijgt insmeren met betadinezalf en verbinden

Bij ernstigere vormen, waarbij een harde kern aanwezig is, moet deze vaak chirurgisch worden verwijderd:

• Onder lichte verdoving of fixatie wordt de zwelling voorzichtig opengesneden
• De kern (ingedikte pus) wordt verwijderd
• De wond wordt goed uitgespoeld met antiseptische vloeistof
• Daarna volgt een wondbehandeling met antibiotische zalf en een stevig, schoon verband
• De voet moet dagelijks of om de dag worden verbonden

Na zo’n ingreep worden vaak antibiotica ingezet, zoals amoxicilline. Deze worden op advies van de dierenarts toegediend.

Natuurlijke ondersteuning

Bij mildere gevallen of als ondersteuning bij reguliere behandeling kun je natuurlijke middelen inzetten:

• Medische honing (zoals manukahoning) – werkt antibacterieel, houdt de wond vochtig en bevordert genezing
• Kruidenzalf met tea tree olie, propolis of calendula – helpt ontsmetten en verzorgt de huid
• Vaseline – houdt de huid soepel en voorkomt uitdroging bij droge poten
• Voetbad met kamillethee of tijm – kalmerend en licht ontsmettend
• Zeewierpoeder in het voer – ondersteunt huid en weerstand door rijkdom aan zink en jodium

Let op: natuurlijke middelen werken bij milde ontsteking, maar zijn onvoldoende bij diepe of ernstig geïnfecteerde bumblefoot. Als je binnen een paar dagen geen verbetering ziet, is een grondigere ingreep nodig.

Preventie: hoe voorkom je bumblefoot?

Preventie begint bij het inrichten van een gezonde leefomgeving voor je kippen:

• Gebruik zitstokken met een diameter van minstens 4 tot 6 centimeter, met afgeronde randen
• Vermijd ruwe, splinterige of te smalle stokken
• Leg rubbermatjes of zachte bodembedekking op plekken waar kippen vaak van hoogte landen
• Houd het hok droog en schoon, vervang bodembedekking regelmatig
• Inspecteer regelmatig de poten van je kippen
• Smeer bij droge of schilferige poten regelmatig vaseline of spuit wat Acederm om barstjes te voorkomen
• Zorg dat je kippen niet te zwaar worden, overgewicht verhoogt de druk op de voetzolen
• Reinig kleine wondjes direct met antiseptische oplossing

Tot slot

Bumblefoot is een veelvoorkomende, maar goed te behandelen aandoening als je er op tijd bij bent. Door te zorgen voor goede hygiëne, comfortabele zitstokken en regelmatige controle van de pootjes van je kippen, kun je veel problemen voorkomen. En mocht het toch gebeuren? Met een combinatie van rust, verzorging en eventueel medische behandeling is herstel meestal goed mogelijk.
Kom je er niet uit, dan mail of app gerust.

Liefs  van Lin

Bronnen

• University of Minnesota Extension – Bumblefoot in backyard chickens
• PoultryDVM – Bumblefoot (pododermatitis)
• Merck Veterinary Manual – Pododermatitis in poultry
• Veterinary Practice – Use of honey in wound care
• MSD Veterinary Manual – Foot conditions in birds