Vitaminetekort bij je kip, juiste voeding

Kippen hebben, net als mensen, vitaminen en mineralen nodig voor een goede gezondheid, groei, weerstand en eiproductie. In de basis krijgen ze dit binnen via hun dagelijkse voeding. Maar als het rantsoen niet volledig is, of als de opname verstoord is door ziekte of stress, kunnen voedingstekorten ontstaan. Zeker bij kuikens en leggende hennen kunnen de gevolgen ernstig zijn. In dit artikel lees je hoe vitaminetekorten ontstaan, welke symptomen je kunt herkennen, en hoe je kunt zorgen voor een uitgebalanceerd dieet – inclusief natuurlijke aanvullingen en de rol van bijvoer.

Hoe ontstaan vitaminetekorten bij kippen?

Een tekort aan vitaminen of mineralen ontstaat wanneer:

• De kip onvoldoende van een bepaalde voedingsstof binnenkrijgt via het voer
• De opname in het lichaam verstoord is (bijvoorbeeld door ziekte, darmparasieten of langdurige diarree)
• De behoefte hoger is dan normaal, bijvoorbeeld tijdens de rui, legperiode of herstel na ziekte

Veel hobbykippen krijgen legkorrel of graan, maar niet iedere houder weet dat enkel graan voeren ernstige tekorten kan veroorzaken. Graan is energierijk, maar bevat weinig calcium, eiwit en vrijwel geen vitamines. Als kippen daarnaast weinig groen, eiwit of aanvullend voer krijgen, ontstaan tekorten langzaam maar zeker.

Welke voeding is volledig voor kippen?

In Nederland en België is legkorrel (voor volwassen hennen) of opfokkorrel (voor kuikens en jonge kippen) altijd volledig. Deze voeders zijn compleet samengesteld en bevatten alle noodzakelijke vitaminen, mineralen, eiwitten en energie in de juiste verhouding. De verschillen tussen merken zijn klein, omdat de eisen wettelijk bepaald zijn. Een graanmix is dus nooit volledig.

Gebruik je een goede legkorrel, dan hoef je geen extra vitaminen te geven. Wel is het belangrijk dat je kippen deze korrels ook daadwerkelijk eten.

Opfokvoer voor kuikens bevat meer eiwit en bepaalde extra vitaminen die nodig zijn voor de snelle groei. Geef dit tot ongeveer 14 weken, daarna kan een overgang gemaakt worden naar een gewone legkorrel.

Legkorrel als basis , wat is dat eigenlijk?

Het woord 'legkorrel' kan verwarrend zijn. Veel mensen denken dat het uitsluitend voor leggende hennen is, maar in feite is legkorrel het basisvoer voor volwassen kippen. Sommige winkels, zoals Welkoop, noemen het daarom ook wel "kippenkorrel". Daarmee wordt beter duidelijk dat het geschikt is voor alle volwassen kippen, ook als ze (tijdelijk) niet leggen.

Waarom geen gemengd voer?

Sommige houders mengen legkorrel met graan, of voeren zogenoemde "gemengde mengsels" die als volledig voer worden verkocht. Het probleem is dat kippen selectief eten:

• Ze pikken het lekkerste eruit (vooral mais en zonnebloempitten)
• De voedzame legkorrels blijven liggen
• Steeds dezelfde kippen (vaak de dominante) eten de energierijke delen
• Die kippen krijgen overgewicht én voedingstekorten
• Minder dominante kippen krijgen mogelijk te weinig voeding binnen

Dit zorgt voor een verstoorde balans en verhoogt de kans op eiproblemen, verenpikken, verminderde weerstand en botontkalking.
Graan welke in de mengsels zit,  is dus het beste als extra traktatie, en niet als (gemengd) basisvoeding. Geef een klein handje per dag , ongeveer 15 tot 20 gram per kip, als aanvulling, niet meer.

Gevolgen van voedingstekorten bij kippen

De gevolgen hangen af van het soort tekort, de ernst en de leeftijd van het dier. Enkele bekende en belangrijke tekorten:

Vitamine A-tekort
• Gezwollen, kleverige ogen
• Afscheiding uit de neus en ogen
• Opgehoopt hoornmateriaal in de mond
• Kan verward worden met difterie

Vitamine B2-tekort
• Vooral bij kuikens
• “Curled-toe paralysis”: kuikens lopen op de hakken, tenen gekruld
• Onomkeerbaar bij te late behandeling

Vitamine E- en seleniumtekort
• Draainek
• Kuikens vallen om, lopen achteruit, verdraaide kop
• Volwassen kippen, kunnen hun kop/nek niet meer rechthouden

Vitamine D- en calciumtekort
• Dunne eierschalen
• Botontkalking bij hennen
• Moeite met eieren leggen
• Leggerichtsheid

IJzer- of foliumzuurtekort
• Bleke kam
• Sloomheid
• Bloedarmoede

Een tekort kan ook leiden tot doffe veren, slechte groei of zelfs sterfte bij jonge dieren.

Wat met bijvoer, restjes en snacks?

Bijvoeren mag, zolang het niet ten koste gaat van het volledige voer. Richtlijn: maximaal 10 tot 15 procent van het dieet mag bestaan uit bijvoer. Dit is ongeveer 10 tot 15 gram per kip per dag – vaak niet meer dan een klein handje.

Verantwoord bijvoer:
• Gekookte groenten (geen rauwe aardappel of ui)
• Donkergroene bladgroenten (boerenkool, spinazie)
• Fruit in kleine hoeveelheden
• Gekookt ei (rijk aan B-vitaminen)
• Voedergist of biergist
• Zonnebloempitten (rijk aan vitamine E, beperkt geven vanwege vetgehalte)
• Kippenmuesli als afwisseling, mits alles wordt opgegeten
• Gedroogde meelwormen, maximaal een eetlepel per kip, enkele keren per week
• Graan of mais

Beperkt aanbieden: (liever helemaal niet)
• Wit brood of droge pasta
• Vetrijke restjes
• Suikerhoudende producten 

Bied bijvoer het liefst pas aan ná het basisvoer.

Wat hebben kippen nodig?

Volwassen leghennen:
• Volledig legmeel of legkorrel
• Extra calciumbron zoals oestergrit of kalksteentjes
• Continue toegang tot schoon drinkwater
• Eventueel een multivitamine in tijden van stress, rui, kou en ziekte

Kuikens:
• Opfokkorrel of meel
• Extra warmte en hygiëne
• Vanaf dag 7 eventueel wat voedergist
• Bij afwijkend looppatroon: B-complex of biergist

Herstellende of zieke kippen:
• Goede voeding met verhoogde eiwitten (bijv. een beetje eivoer, evt voor voliere vogels)
• Multivitamine of B-complex
• Electrolyten bij diarree of uitdroging
• Vivance Energy Boost bij verzwakking

Wanneer supplementeren?

• Na ziekte of diarree
• Bij jonge kuikens met afwijkingen
• Bij achterblijvende groei
• Bij langdurige leg of slechte eierschalen
• Tijdens stress, rui of vaccinatie

Gebruik supplementen volgens etiket. 

Natuurlijke bronnen van vitaminen

• Donkergroene groenten – rijk aan vitamine A, foliumzuur
• Zonnebloempitten – rijk aan vitamine E, selenium
• Gekookt ei – B-vitaminen, eiwit en ijzer
• Biergist – rijk aan B-complex
• Zeewiermeel – zink, jodium, mineralen
• Brandnetel, paardenbloem, peterselie – rijk aan micronutriënten

Een gevarieerd dieet met verse planten en kwalitatief voer helpt kippen gezond te blijven, maar ook hierin, legkorrel blijf de basis

Tot slot

Vitaminetekorten bij kippen ontstaan meestal door onvolwaardige voeding of verkeerde verhoudingen in het dieet. In Nederland en België zijn commerciële legkorrels en opfokvoeders volledig , gebruik deze als basis. Bijvoeren mag, maar met mate, en altijd ná het juiste hoofdvoer. Merk je afwijkend gedrag of problemen? Grijp dan tijdig in met supplementen of dieetcorrectie.

Heb je vragen of advies nodig, dan app of mail gerust.

Liefs van Lin

Bronnen

• University of Minnesota Extension – Poultry nutrition basics
• PoultryDVM – Nutritional deficiencies in chickens
• Merck Veterinary Manual – Nutritional Diseases of Poultry
• Wageningen UR – Voedingsrichtlijnen voor pluimvee
• MSD Veterinary Manual – Vitamin and Mineral Deficiencies in Poultry