De spijsvertering van jou kippen
Het spijsverteringssysteem van de kip uitgelegd – van snavel tot mest
Als kippenliefhebber is het goed om te weten hoe het spijsverteringssysteem van je kip werkt. Want als je begrijpt hoe voedsel wordt verteerd, kun je beter inschatten wat gezonde mest is, hoe je tekorten voorkomt, en waarom bepaalde klachten ontstaan. In dit artikel neem ik je stap voor stap mee door het spijsverteringskanaal van de kip — van het moment dat ze iets oppikt met haar snavel, tot het moment dat de mest eruit komt.
1. De snavel en de slokdarm
Een kip heeft geen tanden, dus ze kauwt haar voer niet. Alles wat ze pikt , zaden, korrels, wormpjes of gras, wordt met een beetje speeksel via de slokdarm naar de krop gebracht. De slokdarm is een buis die loopt van de bek naar de krop en daarna verder naar de maag.
Het speeksel bevat enzymen die alvast helpen bij het begin van de vertering. Hoe beter een kip haar voer pikt en doorslikt, hoe beter de rest van de vertering verloopt. Kippen die snel schrokken of weinig drinken, kunnen sneller last krijgen van een trage of volle krop.
Tip: Geef je kippen altijd schoon, vers water. Zonder voldoende vocht werkt de hele vertering trager, en kunnen voerresten blijven hangen.
2. De krop & tijdelijke opslag
De krop is een soort opslagzakje halverwege de slokdarm. Hier wordt voedsel tijdelijk bewaard en alvast een beetje voorgeweekt. Dat is handig, want een kip eet vaak verspreid over de dag. Zo kan ze rustig blijven scharrelen terwijl het eten langzaam verder zakt naar de maag.
Normaal gesproken loopt de krop aan het eind van de dag leeg. Een volle, zachte krop ’s avonds is normaal. Maar als de krop ’s ochtends nog hard, vol of zelfs stinkend is, kan dat wijzen op een probleem zoals zure krop of een verstopping.
Een zieke krop ruikt vaak zuur of gistachtig, en de kip eet of drinkt dan slecht. Lees meer hierover in mijn artikel over Kropverzuring bij kippen.
Goed om te weten:
-
De krop hoort soepel aan te voelen, niet hard of bol.
-
Kippen met veel lang gras of stro kunnen sneller een verstopte krop krijgen.
-
Zorg dat ze altijd grit of maagkiezel kunnen opnemen — dat helpt bij de volgende stap van de vertering.
3. De kliermaag (proventriculus)
Na de krop komt het voedsel in de kliermaag, ook wel proventriculus genoemd. Hier worden verteringsenzymen en maagzuur toegevoegd. De echte afbraak van het voer begint hier. De kip maakt onder meer zoutzuur aan, dat helpt om bacteriën te doden en eiwitten af te breken.
Het is een kleine, maar belangrijke stap in het spijsverteringsproces. Als de kliermaag niet goed werkt, of als de kip een ziekte aan de maagwand heeft, zie je dat vaak terug in slechte voeropname of gewichtsverlies.
4. De spiermaag (gizzard) – het maalwerk van de kip
De spiermaag, ook wel musculus ventriculi of gizzard genoemd, is de krachtpatser van het spijsverteringssysteem. Omdat kippen niet kunnen kauwen, wordt hier al het voer letterlijk fijngemalen.
De spiermaag bestaat uit stevige spieren die het voedsel kneden samen met kleine steentjes (kiezel) die de kip zelf opneemt. Die steentjes werken als molenstenen: ze malen het voer fijn, zodat het goed verteerd kan worden.
Belangrijk: geef altijd maagkiezel of grit.
Zonder deze steentjes kan de kip het voer niet goed malen. Dat leidt tot slechtere opname van voedingsstoffen en soms zelfs tot verstopping of darmproblemen.
Kippen die alleen zacht voer of nat voer krijgen, hebben extra baat bij wat grit in de ren. Vooral in de winter, als ze minder scharrelen, is dat belangrijk.
5. De dunne darm – opname van voedingsstoffen
Het fijngemalen voedsel komt daarna in de dunne darm, die bestaat uit drie delen:
-
Duodenum (twaalfvingerige darm) – hier worden gal uit de lever en enzymen uit de alvleesklier toegevoegd.
-
Jejunum – het middenstuk waar veel voedingsstoffen worden opgenomen.
-
Ileum – het laatste deel van de dunne darm, waar de opname wordt afgerond.
In de dunne darm worden eiwitten, vetten, suikers, vitaminen en mineralen opgenomen in het bloed. De kwaliteit van het voer is hier heel bepalend: te weinig eiwit of vitaminen leidt tot verminderde groei, slechte bevedering of een lagere weerstand.
Praktisch advies:
Tijdens de rui of na ziekte kun je tijdelijk extra ondersteuning geven, bijvoorbeeld met een vitaminenmix of biergist.
Niet alles mag worden vermeld waarvoor producten kunnen worden gebruikt.
Heb je vragen over de verzorging of wil je weten welke ondersteuning past bij jouw kippen?
Neem gerust contact op of kijk bij de ondersteunende producten in mijn webshop, ik help je graag verder.
6. De ceca – de twee blindedarmen van de kip
Kippen hebben niet één, maar twee blindedarmen, de ceca. Ze zitten als kleine zijtakken tussen de dunne en dikke darm in. In de ceca wordt voedsel gefermenteerd dat moeilijk te verteren is bijvoorbeeld vezelrijke resten van planten.
Hier leven bacteriën die helpen bij het afbreken van cellulose en andere stoffen. Zo halen kippen nog extra energie uit hun voer.
De mest die hieruit komt heet cecale mest: donkerbruin tot bijna zwart, erg zacht en met een sterke geur. Het komt meestal één of twee keer per dag, vaak na een rustmoment. Veel mensen schrikken van die brijachtige mest, maar het is volkomen normaal.
Herken cecale mest:
-
Donkerbruin of zwart
-
Brijachtig en plakkerig
-
Sterke geur
→ Geen reden tot paniek, het hoort bij een gezonde spijsvertering.
7. De dikke darm – laatste opname van vocht
Na de ceca komt het voedsel in de dikke darm terecht. Dit is bij kippen maar een kort stukje, maar wel belangrijk. Hier wordt nog wat vocht, zout en mineralen terug opgenomen. Zo voorkomt het lichaam dat er te veel vocht verloren gaat.
Een gezonde dikke darm zorgt ervoor dat de kip stevige, goed gevormde mest heeft. Waterige of te natte mest kan wijzen op darmproblemen, verkeerde voeding of parasieten. Zie je vaak dunne mest, laat dan eens een mestonderzoek uitvoeren. Daarmee kun je zien of er wormen of coccidiose aanwezig zijn.
8. De cloaca – het eindstation
Tot slot komt alles samen in de cloaca: voedselresten, urine (het witte puntje in de mest) en bij hennen ook eieren.
De cloaca is dus zowel het einde van het spijsverteringsstelsel als het voortplantings- en urinestelsel. Daarom is hygiëne in het hok belangrijk, infecties aan de cloaca komen sneller voor als het hok vies of vochtig is.
Tip: Controleer af en toe of de veren rondom de cloaca schoon zijn. Vieze veren of aangekoekte mest kunnen irritatie of ontsteking veroorzaken, vooral bij oudere of zieke kippen.
Gezonde kippenmest herkennen
Een gezonde kip produceert meerdere soorten mest op een dag.
-
Normale mest: bruin van kleur, worstvormig, met een wit puntje van urinezuur.
-
Cecale mest: donkerbruin tot zwart, brijachtig en sterk ruikend.
-
Waterige mest: kan duiden op stress, teveel groenten of een infectie.
-
Gele, schuimende of bloederige mest: kan wijzen op coccidiose of wormbesmetting.
Wil je weten wat de mest van jouw kip betekent? Lees dan ook mijn artikel “Wat zegt de mest van je kip?” of laat een mestonderzoek bij Kippen van Lin uitvoeren om zekerheid te krijgen.
Waarom kennis van de spijsvertering belangrijk is
Als je weet hoe het spijsverteringssysteem van je kip werkt, begrijp je sneller waar klachten vandaan komen. Een stinkende krop, dunne mest, veel drinken of een slechte eiproductie hebben vaak hun oorsprong in één van deze stappen.
Door goed te observeren en tijdig in te grijpen, kun je veel problemen voorkomen.
Een gezonde spijsvertering betekent:
-
Betere opname van voedingsstoffen
-
Sterke weerstand
-
Mooie veren en glanzende kam
-
Minder kans op wormen of infecties
Let dus goed op het eetgedrag, de mest en de krop van je kippen. Kleine veranderingen vertellen vaak al veel over hun gezondheid.
Ik ben geen dierenarts. Alles wat je leest is gebaseerd op mijn eigen ervaring en kennis. Natuurlijke middelen zijn bedoeld als ondersteuning en niet als vervanging van een behandeling door de dierenarts. Bij twijfel of ernstige klachten raadpleeg altijd een dierenarts.
