Kippenpokken bij kippen – herkennen, behandelen en voorkomen
Het klinkt bijna aandoenlijk: kippenpokken. Maar wie het ooit bij zijn kippen heeft meegemaakt, weet dat het allesbehalve onschuldig is. Deze virusziekte komt regelmatig voor bij hobbykippen, zeker in warme, vochtige periodes met veel muggen. En hoewel de droge vorm meestal vanzelf geneest, kan de natte variant, ook wel difterie genoemd, levensbedreigend zijn.
In dit artikel neem ik je stap voor stap mee. Je leest wat kippenpokken precies zijn, hoe je ze herkent, wat je thuis kunt doen als je kip besmet is en hoe je voorkomt dat het opnieuw de kop opsteekt.
Alles in begrijpelijke taal, met tips uit de praktijk en mijn eigen ervaring als kippenliefhebber.
Wat zijn kippenpokken eigenlijk?
Kippenpokken is een besmettelijke virusinfectie die veroorzaakt wordt door het pokkenvirus. Dat behoort tot dezelfde familie als de pokkenvirussen die bij mensen en zoogdieren voorkomen.
De ziekte treft kippen van alle leeftijden, maar komt vooral voor bij hennen, hanen en kuikens in de zomer of nazomer. Het virus veroorzaakt ontstekingen aan de huid of aan de slijmvliezen van mond en keel.
Er bestaan twee vormen:
-
De droge vorm – waarbij wratachtige korstjes op de huid ontstaan.
-
De natte vorm (difterie) – waarbij gelige of witte beslagachtige plekken in de mond, keel en luchtwegen verschijnen.
Beide vormen worden veroorzaakt door hetzelfde virus. Het verschil zit in waar het virus toeslaat:
bij de droge vorm in de huid, bij de natte vorm in de slijmvliezen.
Hoe raken kippen besmet met kippenpokken?
Het virus verspreidt zich op meerdere manieren. De meest voorkomende route is via kleine wondjes in de huid, bijvoorbeeld door vechten, pikken of krabben. Zodra het virus in zo’n wondje terechtkomt, kan het zich snel vermenigvuldigen.
Ook muggen spelen een grote rol. Ze prikken bij een besmette kip en brengen het virus over naar de volgende. Daarom zie je kippenpokken vaak in periodes waarin muggen actief zijn, meestal van juli tot oktober.
Daarnaast kan het virus zich verspreiden via:
-
besmette materialen, zoals voer- of drinkbakken, zitstokken en emmers,
-
opgedroogde korstjes of stofdeeltjes in het hok,
-
en zelfs via je handen of kleding als je meerdere kippenhokken verzorgt.
Het virus is taai en kan in droge korstjes maandenlang overleven. Daarom is goede hygiëne bij een uitbraak zo belangrijk.
Hoe lang blijft het virus besmettelijk?
Het pokkenvirus kan buiten het lichaam opvallend lang actief blijven. In opgedroogde korstjes kan het tot wel een jaar besmettelijk blijven.
Goede schoonmaak is dus cruciaal.
Gebruik na een uitbraak altijd nieuw strooisel, maak het hok grondig schoon met heet water en een mild desinfectiemiddel, en was ook je handen en kleding na verzorging van zieke kippen.
Zelf gebruik ik na een uitbraak een combinatie van hete lucht, schoon water en natuurlijke desinfectiespray , geen agressieve chemicaliën, maar middelen die veilig zijn voor de kippen zelf.
Herkennen van kippenpokken
De droge vorm van kippenpokken
De droge vorm is de meest voorkomende. Hierbij ontstaan kleine, bruine of zwarte korstjes op de onbevederde delen van de kip, zoals:
-
de kam
-
de lellen
-
rond de snavel
-
de oogleden
-
soms ook op de poten
Het begint vaak met kleine, gele of rozige bultjes. Die drogen langzaam in, worden donkerder en veranderen in harde korstjes.
Symptomen van de droge vorm:
-
wratachtige plekjes op kam of lellen
-
lichte zwelling rond de ogen
-
kip krabt aan haar kop of schudt vaak
-
verminderde eetlust of minder actief
-
tijdelijke daling in eierproductie
De meeste kippen met de droge vorm herstellen binnen twee tot vier weken zonder medische ingreep.
Zorg in die periode voor rust, hygiëne en ondersteuning van de weerstand.
Een kip met de droge vorm oogt meestal nog redelijk fit in het begin. Ze scharrelt wat minder, maar blijft eten en drinken. De korstjes vallen vanzelf af, waarna de huid glad geneest.
De natte vorm: difterie bij kippen
De natte vorm, of difterie, is veel ernstiger. Hierbij ontstaan gele of witte, beslagachtige plekken op de slijmvliezen van de mond, keel, luchtpijp of slokdarm.
De kip kan daardoor moeilijk eten of ademen.
Symptomen van de natte vorm:
-
open snavel ademen of hoorbare ademgeluiden
-
piepen, rochelen of hoesten
-
moeite met slikken of weigeren te eten
-
wit of geel beslag zichtbaar in de bek of keel
-
soms een stinkende geur uit de bek
-
sufheid en benauwdheid
In ernstige gevallen kunnen de luchtwegen geblokkeerd raken, met verstikking tot gevolg.
Een kip met difterie moet altijd direct verzorgd worden, en vaak is hulp van een dierenarts nodig.
Soms hebben kippen beide vormen tegelijk, korstjes aan de buitenkant en beslag in de bek. In dat geval is het immuunsysteem ernstig verzwakt.
Behandeling van kippenpokken
Wat je vooral niet moet doen
-
Korstjes niet openkrabben of verwijderen. Dat verergert de infectie en verspreidt het virus.
-
Geen agressieve ontsmettingsmiddelen. Gebruik alleen lauwwarm water of fysiologische zoutoplossing.
-
Geen dikke lagen olie of zalf op natte plekken. Dat verstikt de huid.
Bij de droge vorm
-
Reinig voorzichtig met lauwwarm water of een zoutoplossing.
-
Gebruik een zachte zalf zoals Vetramil honingzalf of calendulazalf om de huid te verzachten.
- Houd het hok schoon en droog. Vervang bodembedekking regelmatig.
-
Ondersteun de weerstand met multivitaminen in het drinkwater.
Multivitamines helpen de kip haar immuunsysteem op peil te houden.
Bij de natte vorm (difterie)
-
Controleer dagelijks de mondholte.
-
Verwijder alleen beslag dat loszit of de ademhaling belemmert.
Gebruik hierbij een wattenstaafje met wat lauw water of zoutoplossing. -
Geef zacht, licht verteerbaar voer. Denk aan een papje van geweekte legkorrel of havermout.
-
Voeg elektrolyten of multivitamine toe aan het drinkwater.
-
Overweeg ondersteunende middelen
Niet alles mag worden vermeld waarvoor producten kunnen worden gebruikt.
Heb je vragen over de verzorging of wil je weten welke ondersteuning past bij jouw kippen?
Neem gerust contact op of kijk bij de ondersteunende producten in mijn webshop, ik help je graag verder.
Sommige kippen zijn te zwak om te eten of te drinken. Geef dan met een klein spuitje wat vloeibaar voer of water, maar doe dit rustig en met de kop recht.
Ondersteunende producten kunnen zijn:
-
Vetramil honingzalf – verzacht de huid en beschermt korstjes.
-
Con Brio ademvrij – helpt de luchtwegen open te houden en de ademhaling te ondersteunen.
-
Darmbalans – ondersteunt de darmflora
-
Vitavogel Energyboost – Bij futloosheid te gebruiken als aanvulling bij verminderde conditie of activiteit. Het ondersteunt de normale energiestofwisseling.
➡️ Deze producten doden het virus niet, maar ze ondersteunen.
Niet alles mag worden vermeld waarvoor producten kunnen worden gebruikt.
Heb je vragen over de verzorging of wil je weten welke ondersteuning past bij jouw kippen?
Neem gerust contact op of kijk bij de ondersteunende producten in mijn webshop, ik help je graag verder.
Hygiëne en isolatie
Hygiëne is bij kippenpokken net zo belangrijk als de behandeling zelf.
Een schoon hok helpt niet alleen de zieke kip, maar voorkomt ook besmetting van de rest van de toom.
Praktische tips:
-
Verwijder dagelijks losse korstjes en oud strooisel.
-
Maak zitstokken, voer- en drinkbakken goed schoon.
-
Desinfecteer met heet water of een diervriendelijk middel.
-
Houd zieke kippen apart tot ze volledig genezen zijn.
-
Was altijd je handen na verzorging.
Zet zieke kippen het liefst apart, maar laat ze wel zichtbaar voor de rest van de groep. Zo voorkom je stress en kun je ze later makkelijk weer terugplaatsen.
Kippenpokken voorkomen
1. Muggen weren
Muggen zijn de belangrijkste verspreiders van het virus.
-
Verwijder stilstaand water rondom het hok.
-
Gebruik natuurlijke producten zoals Hokolie om muggen en vliegen te weren.
-
Hang horren of muskietengaas in het hok bij warme zomernachten.
2. Versterk de weerstand
Een sterke kip heeft minder kans op infecties.
-
Geef uitgebalanceerd voer.
-
Voeg af en toe multivitamines toe aan het drinkwater.
-
Zorg voor frisse lucht en voldoende beweging.
3. Hygiëne
Houd het hok droog, schoon en goed geventileerd.
-
Gebruik absorberende bodembedekking.
-
Vervang stro of zaagsel regelmatig.
-
Maak drinkbakken dagelijks schoon.
4. Quarantaine bij nieuwe kippen
Zet nieuwe dieren altijd minimaal twee weken apart voordat ze bij de groep komen.
Zo voorkom je niet alleen kippenpokken, maar ook andere veelvoorkomende ziektes.
Veelgestelde vragen
Hoe lang duurt kippenpokken?
De droge vorm geneest meestal binnen twee tot vier weken. De natte vorm duurt vaak langer.
Kunnen kippen volledig herstellen?
Ja. De meeste kippen bouwen na herstel levenslange weerstand op.
Is het gevaarlijk voor mensen?
Nee, kippenpokken zijn niet overdraagbaar op mensen.
Moet ik het hok na afloop ontsmetten?
Ja. Verwijder oude bodembedekking, reinig grondig met heet water en gooi alle korstjes weg.
Kunnen kippenpokken terugkomen?
Niet bij dezelfde kip, maar nieuwe kippen kunnen wel besmet raken als het virus in het hok aanwezig blijft.
Disclaimer:
Ik ben geen dierenarts. Alles wat je leest is gebaseerd op mijn eigen ervaring en kennis. Natuurlijke middelen zijn bedoeld als ondersteuning en niet als vervanging van een behandeling door de dierenarts.
Bij twijfel of ernstige klachten raadpleeg altijd een dierenarts.
Bronnen
• Merck Veterinary Manual – Fowlpox in poultry
• University of Georgia Extension – Fowlpox in backyard flocks
• PoultryDVM – Fowlpox profile
• Researchgate – Clinical and pathological findings in Fowlpox virus
• MSD Veterinary Manual – Respiratory infections in poultry
Handige links bij dit artikel:
– Multivitamine voor kippen
– Elektrolytenmix – ondersteuning bij uitdroging of verzwakking
– Vitavogel Energy Boost – extra ondersteuning tijdens herstel
– Darmbalans –
– Meer lezen? Bekijk alle gezondheidstips