Je ziet het niet altijd meteen, maar kalkpoten zijn een veelvoorkomend probleem bij kippen. En het is er zo eentje waar je als kippenliefhebber even goed naar moet kijken. Gelukkig kun je het zelf herkennen en behandelen. In dit artikel leg ik je uit wat kalkpoten bij kippen zijn, hoe je ze opmerkt bij je kippen, wat de wetenschappelijke achtergrond is, en wat je kunt doen om je kip weer op pootjes te helpen, zowel natuurlijk als regulier. Deze informatie is waardevol voor iedere pluimveehouder, van beginnende hobbykippenhouder tot ervaren kippenverzorger.
Wat zijn kalkpoten bij kippen precies?
Kalkpoten ontstaan door een besmetting met beenmijt (Knemidocoptes mutans), een microscopisch kleine parasiet die zich onder de schubben van de poten van kippen nestelt. Daar maken ze gangetjes in de huid, voeden zich met huidcellen en lichaamsvloeistoffen, en veroorzaken ontsteking en weefselschade.
De witte aanslag die je ziet? Dat zijn de uitwerpselen van de mijten, vermengd met huidresten. Als je dit ziet, zit de besmetting er vaak al wat langer en is behandeling nodig. Dit is niet alleen oncomfortabel voor de kip, maar kan ook leiden tot kreupelheid en chronische ontstekingen. Bij hobbykippen blijft het vaak onopgemerkt tot de pootjes er ernstig uitzien.
Wetenschappelijke bronnen zoals de Merck Veterinary Manual bevestigen dat beenmijtbesmetting leidt tot hyperkeratose (een verdikking van de huid) en ontstekingsreacties, wat uiteindelijk pijn en mobiliteitsproblemen bij kippen kan veroorzaken. Dit soort externe parasieten vallen onder de meest voorkomende huidziektes bij kippen.
Hoe raakt een kip besmet met beenmijt?
De besmetting verspreidt zich meestal via direct contact tussen kippen, of indirect via bodembedekking, zitstokken en besmet materiaal. Nieuwe kippen kunnen drager zijn zonder symptomen te vertonen. Wilde vogels (zoals musjes of spreeuwen) kunnen ook parasieten meebrengen in de ren. Voor pluimveehouders is het daarom belangrijk om alert te zijn bij de introductie van nieuwe dieren.
Risicofactoren:
-
natte, modderige bodems of onvoldoende drainage
-
gebrek aan stofbaden
-
slechte hygiëne van zitstokken en legnesten
-
verminderde weerstand bij oudere of verzwakte kippen
-
onvoldoende ventilatie in het kippenhok
Symptomen van kalkpoten
Let op deze signalen die kunnen duiden op kalkpoten bij kippen:
-
opgezette, ruwe of geschubde poten & schubben staan open
-
witgrijze aanslag & mijtenpoep en huidresten
-
verdikte huidlagen of korstvorming
-
moeilijk lopen of opgetrokken pootjes
-
irritatie of trillen van de poten
-
verminderde activiteit, minder scharrelen
Let op: bij oudere kippen kunnen de poten sowieso wat ruwer zijn. Kijk dus vooral naar verandering of plotselinge verslechtering. Iedere verandering in het gedrag of de poten van je kip kan wijzen op een ziekte of ongemak.
Behandeling van kalkpoten
Reguliere aanpak
In landen als Canada en de VS wordt vaak gebruik gemaakt van ivermectine (druppels op de huid of via injectie), een breedwerkend antiparasitair middel. Let op: in Nederland is ivermectine voor pluimvee niet officieel toegelaten, maar sommige dierenartsen schrijven het 'off label' voor bij ernstige gevallen.
Andere werkzame stoffen:
-
selamectine (Stronghold) (overleg met je pluimveearts)
-
moxidectine (overleg met je pluimveearts)
Daarnaast is het belangrijk om het kippenhok grondig te reinigen, zitstokken te ontsmetten (bijvoorbeeld met diatomeeënaarde of een stoomreiniger), en de omgeving te drogen. Vergeet niet dat een goede behandeling altijd bestaat uit een combinatie van aanpak bij de kip zelf én in het hok.
Let op bij diatomeeënaarde: het mag niet ingeademd worden door kippen of mensen. Gebruik het alleen op plekken waar het niet stuift.
Natuurlijke aanpak & praktisch en effectief
Met een paar eenvoudige stappen kun je veel bereiken bij het behandelen van kalkpoten bij je hobbykippen:
Voetenbadje
Laat de kip 5–10 minuten in lauw water staan met:
-
1 eetlepel soda of groene Biotex per liter water
Dit helpt om schubben los te weken en vuil te verwijderen.
Zacht borstelen
Gebruik een tandenborstel of zacht nagelborsteltje om voorzichtig vuil en resten te verwijderen.
Invetten
Smeer de poten in met een dikke laag:
-
vaseline (afsluitend, eenvoudig)
-
Acederm spray of zalf (bevordert genezing en beschermt)
De vetlaag sluit de luchttoevoer af, waardoor de mijten stikken. Daarnaast verzacht het de huid en helpt het herstel. Herhaal deze stap dagelijks.
Aanvullend uitwendig en inwendig behandelen bij kalkpoten
Hygiëne
Reinig zitstokken dagelijks met een mengsel van water en schoonmaakazijn, of gebruik stoom. Een schoon kippenhok is de basis van elke succesvolle behandeling tegen kippenziekten en externe parasieten.
Preventie van kalkpoten
-
houd de bodem droog en goed doorlatend (denk aan zand of grind)
-
stimuleer stofbaden met fijn zand en eventueel diatomeeënaarde (voorzichtig gebruiken vanwege stofinhalatie voor jezelf en de kippen)
-
reinig zitstokken wekelijks met natuurlijke reinigers
-
verhoog de weerstand met een gezonde voeding en eventueel supplementen
-
let op bij nieuwe kippen, quarantaine is verstandig om ziektes te voorkomen
Preventie is de beste aanpak tegen veelvoorkomende aandoeningen bij pluimvee, waaronder schurft, mijten, wormen en kalkpoten.
Aanvullende producten uit ons assortiment:
-
Mijlus (De Kippenclub) – natuurlijk middel voor in het drinkwater, 5 ml per liter
-
Acederm spray of zalf – wondverzorging en huidherstel
-
Multivitaminenmix – versterkt weerstand, helpt bij herstel
-
Diatomeeënaarde – wees zuinig met gebruik, voor droog en mijtvrij hok (let op: niet laten stuiven)
Tot slot
Kalkpoten zijn vervelend, maar goed te behandelen. Houd de kippenpootjes regelmatig in de gaten, zeker na nat weer of als je een nieuwe kip in de toom hebt. Twijfel je? Dan kun je beter te vroeg dan te laat starten met behandelen.
Het herkennen van kalkpoten is belangrijk voor iedere hobbykippenhouder. Hoe sneller je erbij bent, hoe beter je de kip kunt helpen herstellen. Kalkpoten zijn pijnlijk en belemmeren het natuurlijke gedrag zoals scharrelen, springen en balanceren op stokken. Door je kippen dagelijks te observeren en kleine veranderingen tijdig op te merken, kun je veel ellende voorkomen.
Heb je vragen over producten of aanpak? Mail of app me gerust! Je vindt mijn contactgegevens onderaan deze pagina.
Liefs van Lin
Bronnen
Merck Veterinary Manual, Knemidocoptic Mange of Poultry (beenmijt) UGA Extension Poultry Science – External Parasites of Poultry MSD Veterinary Manual – External Parasites in Poultry Department of Poultry Science, North Carolina State University – Parasites of Poultry