Infectieuze coryza (snot) bij kippen

Infectieuze coryza (snot) bij kippen & symptomen, besmetting en wat je eraan kunt doen

Infectieuze coryza, vaak simpelweg "snot" genoemd, is een besmettelijke bacteriële infectie van de bovenste luchtwegen bij kippen. De ziekte komt wereldwijd voor, ook bij hobbykippen in Nederland. In dit uitgebreide artikel leg ik uit wat het precies is, wat de symptomen zijn, hoe het zich verspreidt en  minstens zo belangrijk  wat je eraan kunt doen. Zowel reguliere als natuurlijke aanpak komen aan bod.

Wat is infectieuze coryza?

De veroorzaker van infectieuze coryza is de bacterie Avibacterium paragallinarum. Deze bacterie maakt alleen kippen ziek (dus geen ander pluimvee zoals eenden of kalkoenen) en nestelt zich in de bovenste luchtwegen van het dier  vooral in de neusholtes en sinussen.

Een kip raakt besmet via direct contact met een besmette soortgenoot, maar ook via indirecte wegen zoals gedeelde drinkbakken, voerplaatsen of besmette bodembedekking. De bacterie veroorzaakt een stevige ontsteking in het hoofdgebied, waardoor kippen zichtbaar benauwd kunnen worden en vaak vieze, stinkende neusuitvloeiing krijgen.

Hoe ontstaat het?

Coryza ontstaat meestal als een kip die drager is  dus de bacterie bij zich draagt zonder zelf ziek te zijn  in contact komt met andere dieren. Stress, een verandering in de toom, een tochtige of vochtige omgeving, of een dalende weerstand kunnen de bacterie activeren. De ziekte breekt dan plots uit.

De bacterie verspreidt zich niet razendsnel, maar wel gestaag: meestal wordt eerst één kip ziek, dan na een paar dagen een tweede, en vervolgens volgen er steeds meer. Dit kan weken duren. Ook als kippen genezen lijken, blijven ze vaak drager. Op die manier kan de bacterie ongemerkt maandenlang in de groep aanwezig blijven.

Symptomen van infectieuze coryza

De symptomen zijn meestal goed herkenbaar als je weet waar je op moet letten. Het begint vaak met een beetje snot of tranende ogen, maar al snel volgen meer opvallende verschijnselen:

• Opgezette, dikke kop en lellen (vaak aan één kant)

• Verdikte sinussen (rond de ogen)

• Etterige, soms stinkende neusuitvloeiing

• Tranen uit de ogen of schuim in de ooghoeken

• Moeite met ademhalen, hoorbaar snurken of rochelen

• Slechte eetlust en vermagering

• Terugval in eierproductie (tot wel 40%)

• Slechte groei bij kuikens

• Suf gedrag, opgezette veren, afzondering

Hoewel de ziekte op zich zelden dodelijk is, kunnen kippen er flink beroerd van zijn. Vooral kuikens en oudere of verzwakte kippen lopen meer risico op complicaties.

Verwarring met andere ziekten

Coryza lijkt in het begin veel op andere luchtweginfecties bij kippen, zoals Mycoplasma gallisepticum of simpelweg irritatie door stof of ammoniak. Ook een tekort aan bepaalde vitamines (zoals vitamine A) kan vage snotterige klachten geven.

Wat coryza onderscheidt, is de geur: de neusuitvloeiing is vaak stinkend. Ook de duidelijke zwelling aan het hoofd (vooral rond de ogen) is typisch. De ontsteking zit vooral bovenin de kop, terwijl bijvoorbeeld luchtzakontstekingen vaak dieper in de borst of buik voelbaar zijn.

Reguliere behandeling van snot bij kippen

Bij een duidelijke uitbraak van infectieuze coryza is het verstandig om een dierenarts in te schakelen. Deze kan antibiotica voorschrijven, meestal via het drinkwater. Veelgebruikte middelen zijn bijvoorbeeld tylosine of doxycycline. Deze middelen verminderen de ontsteking en verlichten de klachten.

Maar: antibiotica maken zieke kippen weliswaar beter, maar doden vaak niet alle bacteriën. Daardoor blijft een kip mogelijk drager. In een hobbymatige situatie is ruimen (het volledig uit de toom halen van zieke of besmette dieren) meestal geen optie. Je behandelt dan de zieke dieren en probeert verdere besmetting te voorkomen.

Let ook op eventuele wachttijd voor consumptie-eieren. Tijdens en na behandeling mogen de eieren niet gegeten worden, afhankelijk van het gebruikte middel.

Natuurlijke ondersteuning bij snot

Bij een zware infectie heb je een antibioticum nodig om de bacterie terug te dringen. Maar daarnaast kun je ook natuurlijke ondersteuning inzetten om de klachten te verlichten en het herstel te bevorderen.

In mijn webshop vind je onder andere:

• Luchtwegmix: een kruidenmengsel met onder andere tijm  dat helpt bij ademhaling en slijmoplossing

• Con Brio Ademvrij: een vloeibare ondersteuning met menthol en kruidenextracten

• Fecton: een middel dat het immuunsysteem versterkt bij ziekte of herstel

• Vivace Energy Boost: bij zwakte geeft dit extra boost

Daarnaast kun je uit je eigen keukenkastje ook dingen inzetten:

• Knoflookthee: één teen knoflook op een liter water, drie dagen per week. Dit ondersteunt de slijmvliezen en werkt licht antibacterieel.

• Oregano-olie: verdund in het drinkwater (maximaal 2 druppels per liter), heeft een milde antibacteriële werking.

• Kokosolie of honingzalf: rondom neus en ogen aanbrengen om irritatie te verzachten en de huid te beschermen indien nodig

⚠️ Let goed op: etherische oliën mogen nooit puur gegeven worden, en bij twijfel kies je liever een kant-en-klaar product met veilige dosering.

Weerstand en voeding

Een kip met een goede weerstand is minder vatbaar voor een uitbraak en herstelt sneller. Daarom is het belangrijk om niet alleen te behandelen, maar ook te ondersteunen.

• Geef regelmatig een goede multivitamine via het drinkwater

• Zorg voor gevarieerd voer, aangevuld met eivoer of insectensnacks tijdens herstel

• Overweeg het gebruik van probiotica na ziekte of medicijngebruik, om de darmflora weer op te bouwen

Let ook goed op de huisvesting: een schoon hok, goede ventilatie zonder tocht, en droge bodembedekking helpen enorm bij herstel en het beperken van verspreiding.

Preventie voor snot

Voorkomen is beter dan genezen, zeker bij een ziekte als coryza, die langdurig in je groep kan blijven hangen. De belangrijkste preventieve maatregelen:

• Houd het hok schoon, droog en goed geventileerd

• Ververs dagelijks het drinkwater en reinig de bakken regelmatig

• Zet nooit nieuwe kippen direct bij je bestaande groep, houd ze minstens 2 tot 3 weken apart in quarantaine

• Was je handen en laarzen bij contact met andere kippenhouders of een kippenmarkt

• Zorg voor voldoende ruimte in de ren, stress verlaagt de weerstand

In sommige gevallen kan een dierenarts een vaccinatie tegen coryza aanbieden, maar dit gebeurt meestal alleen bij grotere of commerciële koppels. Voor hobbykippen is het meestal niet standaard.

Na een uitbraak

Als je eenmaal een uitbraak hebt gehad, is het belangrijk om grondig schoon te maken:

• Behandel alle dieren, ook als ze nog geen symptomen tonen

• Maak het hok volledig leeg, desinfecteer en laat het een paar dagen drogen

• Vervang bodembedekking, reinig stokken, voerbakken en andere materialen

• Geef extra ondersteuning met multivitaminen of natuurlijke versterkers

• Overweeg om de ren tijdelijk leeg te laten (minimaal 10–14 dagen)

Introduceer daarna niet te snel nieuwe dieren. En als je een gesloten toom hebt: hou het voorlopig zo.

Tot slot

Infectieuze coryza is een vervelende aandoening waar je als kippenhouder flink van kan schrikken. Maar met de juiste kennis, hygiëne en ondersteuning kun je het onder controle houden. Blijf alert op veranderingen in gedrag, snurkende geluiden, snot of zwellingen rond de kop. Hoe sneller je erbij bent, hoe beter je kunt ingrijpen.

Heb je vragen over je kippen of twijfel je aan wat je moet inzetten? Je mag me altijd mailen of appen. Ik denk graag met je mee.

Liefs van Lin 💛

Lees hier meer over Mycoplasma bij kippen & luchtweginfectie
Hier staat nog extra informatie over luchtweginfectie's algemeen

Disclaimer

De informatie in dit artikel is met zorg samengesteld en bedoeld ter algemene informatie voor hobbykippenhouders. Ik ben geen dierenarts en geef geen medisch advies. Toepassing van tips of middelen gebeurt op eigen risico. Bij twijfel of bij ernstige klachten wordt altijd aangeraden contact op te nemen met een erkende dierenarts.
Ik aanvaard geen enkele aansprakelijkheid voor schade of gevolgen die voortvloeien uit het gebruik van de in dit artikel gedeelde informatie.

Bronnen

• University of Minnesota Extension – Infectious coryza in chickens
• PoultryHub Australia – Infectious coryza
• RalcoAgriculture – Poultry diseases
• Wikipedia – Infectious coryza
• MSD Veterinary Manual – Avibacterium infections