Prolaps bij kippen, wat te doen

Prolaps bij kippen: wat het is, wat je nú doet en hoe je herhaling voorkomt

Soms schrik je je rot. Je kijkt in het nest en ziet een roze rood stukje weefsel bij de cloaca van je hen. Je eerste gedachte is vaak paniek. Gaat dit over, moet ik meteen naar de dierenarts, heb ik iets fout gedaan.

Adem even uit. Prolaps is heftig om te zien, maar met snelle, rustige stappen kun je veel doen. In dit artikel neem ik je mee. Ik leg uit wat prolaps is, hoe je het herkent, wat je thuis veilig kunt doen en wanneer de dierenarts nodig is. Ik vertel ook wat je kunt verbeteren aan voeding, licht en huisvesting zodat de kans op herhaling kleiner wordt. Alles komt uit de praktijk van hobbyhouders en betrouwbare internationale pluimvee-bronnen, aangevuld met mijn eigen ervaring in mijn stadstuin.

Snelle checklist bij prolaps

Wanneer je nu naast je kip staat en tijd kostbaar is.

Zet haar direct apart op een rustige, warme plek. Donker, geen stress.
Reinig voorzichtig met lauwwarm water of fysiologische zoutoplossing.
Verminder zwelling met een koude, natte doek en breng honing of een zachte wondzalf aan.
Smeer en plaats terug: met vaseline of glijmiddel het schone weefsel heel rustig terugduwen.
Geef legpauze: donker houden, geen legkorrel, tijdelijk licht verteerbaar voer.
Ondersteun herstel met multivitamine en elektrolyten om drinken te stimuleren.
Blijft het terugkomen, verkleurt het weefsel of is er stank: neem contact op met een dierenarts, ook ivm pijnstilling.

Twijfel je tijdens deze stappen. Dat is normaal. Als iets niet goed voelt of je kip oogt sloom en benauwd, kies voor veilig en bel je dierenarts.

Wat is prolaps bij kippen

Bij het leggen rekt het laatste stukje van het legkanaal mee en hoort het daarna weer naar binnen te trekken. Bij een prolaps blijft dat stukje weefsel naar buiten. Dat weefsel kan snel uitdrogen of beschadigen en is gevoelig voor pikken door andere kippen. Daarom is isoleren en rustig werken altijd stap één.

Oorzaken: waarom ontstaat dit ineens

Er is zelden één oorzaak. Meestal is het een optelsom.

Te vroeg beginnen met leggen. Jonge hennen die vroeg starten kunnen nog wat krapper gebouwd zijn.
Overgewicht of juist verzwakking. Te zwaar geeft druk, te mager of tekorten geven zwakkere spieren.
Grote of misvormde eieren. Soms is één lastig ei de druppel.
Tekorten in voeding. Te weinig goed opneembaar calcium en een scheve verhouding met fosfor en vitamine D kan de spierspanning en eierschaal beïnvloeden.
Te veel licht of verkeerde lichtopbouw. Te lang licht kan de leg doorduwen wanneer het lijf daar nog niet klaar voor is.
Stress en onrust in het hok. Pikken, onrust bij de nesten, te weinig nestplekken en fel licht bij de legnesten geven spanning en persen.

Zo herken je een prolaps bij kippen

Roze tot rood uitstulpende zwelling bij de cloaca
Vochtig of gezwollen weefsel, soms met wat bloed
Kippen die achterom kijken of aan hun achterste pikken
Andere kippen die meepikken als je haar niet apart zet
Sloom, minder eten, zieke indruk
Plakkerige ontlasting aan de veren
Soms een bloederig ei in het nest

Blijft het weefsel buiten, dan kan het donkerrood of zwart worden. Dat is een alarmsignaal. Dan moet je snel schakelen met een dierenarts.

Wat je vooral niet moet doen

Niet in de groep laten. Pikken begint snel en eindigt vaak slecht.
Geen agressieve schoonmaakmiddelen of alcohol. Alleen lauwwarm water of zoutoplossing.
Niet hard duwen. Forceren kan scheuren en infectie geven. Rustig, klein en met geduld werken.

Behandeling stap voor stap: veilig en praktisch

Stap 1. Isoleren en rust

Zet je kip in een rustige, warme, donkere ruimte. Door de duisternis krijgt het lichaam het signaal dat het even geen legmoment is. Haal nestmateriaal weg zodat ze minder persdrang voelt.

Stap 2. Zacht reinigen

Reinig het zichtbare weefsel met lauwwarm water of een fysiologische zoutoplossing. Verwijder voorzichtig vuil en dep droog met een zachte doek. Wrijf niet.

Stap 3. Zwelling verminderen

Leg een koude, natte doek enkele minuten op het gebied.
Gebruik daarna een zachte wondzalf zoals honingzalf of calendulazalf om uitdroging te voorkomen. Vermijd prikkelende producten.

Stap 4. Terugplaatsen van het weefsel

Smeer je vinger met vaseline of glijmiddel. Breng met minieme druk en ronddraaiende bewegingen het weefsel voorzichtig terug. Werk langzaam en kalm. Houd daarna kort lichte druk zodat het binnen blijft. Komt het direct weer naar buiten, koel dan opnieuw, smeer nogmaals in en probeer later nog een keer. Lukt het niet, overleg dan met je dierenarts.

Stap 5. Legpauze

Een kip met een prolaps heeft rust nodig, van binnen en van buiten. Blijven leggen houdt de eileider actief, waardoor het weefsel niet kan genezen. Een tijdelijke legpauze helpt het lichaam om te herstellen.

Zet haar in een donkere, rustige ruimte. Minder licht betekent minder aanmaak van de hormonen die de legcyclus op gang houden. Zo help je haar lichaam om vanzelf tot stilstand te komen.

Laat haar in deze periode geen legkorrel eten. Legkorrel bevat veel eiwit, calcium en vitamine D3. Deze voedingsstoffen stimuleren juist het leggen. Geef in plaats daarvan licht verteerbaar voer, zoals gemengd graan, gekookte rijst of havervlokken. Zo blijft haar spijsvertering rustig en krijgt het lichaam even de kans om te herstellen zonder nieuwe eieren aan te maken.

Zorg dat er altijd schoon drinkwater staat. Eventueel kun je wat multivitamine zonder calcium toevoegen aan het water.

Stap 6. Ondersteuning bij herstel

Niet alles mag worden vermeld waarvoor producten kunnen worden gebruikt.
Heb je vragen over de verzorging of wil je weten welke ondersteuning past bij jouw kippen?
Neem gerust contact op of kijk bij de ondersteunende producten in mijn webshop, ik help je graag verder.

Calcium geef je in deze fase niet om het leggen te stimuleren, maar mag wél los worden aangeboden in de vorm van grit of oesterschelpen. Zo kan de kip zelf opnemen wat ze nodig heeft, zonder dat het voer de legcyclus opnieuw triggert.

Stap 7. Dagelijks observeren

Kijk of het weefsel binnen blijft. Let op roodheid, zwelling, stinkende afscheiding en op eten en drinken. Zie je opnieuw uitpuilen of verslechtering, dan is dierenartszorg nodig.

Het verschil met legnood, prolaps en cloaca-pikken

Legnood is moeite met het leggen van een ei. De hen perst, zit bol en sloom, maar je ziet geen uitstulping van weefsel.
Prolaps is zichtbaar weefsel buiten de cloaca.
Cloaca-pikken geeft wonden en bloed door pikken, vaak ontstaan nadat er al iets te zien was.

Soms komen deze problemen tegelijk voor. Behandel dan in veilige volgorde: eerst rust en pijn verminderen, daarna schoonmaken en rustig terugplaatsen van het weefsel. Vervolgens legpauze en herstelvoeding.

Wanneer moet je naar de dierenarts

Weefsel wordt donkerrood of zwart
Stinkende afscheiding, etter of een koortsige indruk
Terugkerende prolaps ondanks rust
Niet eten, zeer sloom of benauwd gedrag
Je durft terugplaatsen niet aan of het lukt niet

Een dierenarts kan onder verdoving reinigen en terugplaatsen, een tijdelijke hechting zetten of pijnstilling en ontstekingsremmers toedienen. In zware, terugkerende gevallen kan inslapen de meest diervriendelijke keuze zijn.

Herstelplan per dag

Dag 1: apart zetten, reinigen, zwelling verminderen, rustig terugplaatsen, donker houden, licht voer en water met elektrolyten of vitamine.
Dag 2: controleren of het weefsel binnen blijft, eventueel opnieuw zacht terugplaatsen, donker houden.
Dag 3: nog rust, kleine wandelmomenten in een schone ren/omgeving
Dag 4-5: langzaam terug naar gewone voeding, legkorrel pas weer opbouwen als alles rustig blijft.
Na een week: controleer conditie, mest, veren rond de cloaca en gedrag.

Preventie: zo verklein je de kans op een volgende prolaps

Voeding die klopt

Goede basisvoeding voor leggende hennen wanneer ze gezond zijn.
Altijd los grit of oesterschelpen naast het voer.
Voldoende eiwit, maar niet te veel. Overvoeren geeft overgewicht en meer druk.
Altijd schoon drinkwater.

Licht slim gebruiken

Geen kunstlicht forceren bij jonge hennen.
Rustige opbouw naar veertien tot zestien uur licht.
Donkere, rustige legnesten zonder fel licht.

Huisvesting en gedrag

Voldoende nestplekken (minimaal één per drie tot vier hennen).
Rust bij de nesten, geen opstoppingen, zachte bodembedekking.
Voorkom pikken door ruimte, afleiding en goede rangorde.

Gezonde conditie

Voorkom overgewicht met gebalanceerd voeren en niet te veel snacks.
Regelmatig controleren van cloaca en veren.

Veelgestelde vragen bij een prolaps

Hoe ziet prolaps eruit

Een roze tot rood, glad stukje weefsel dat uit de cloaca komt. Soms klein, soms ter grootte van een walnoot.

Is prolaps altijd ernstig

Het is altijd een spoedgeval voor thuiszorg. Hoe sneller je rustig ingrijpt, hoe beter de kans op herstel.

Mag je het zelf terugduwen

Bij een kleine prolaps mag je na schoonmaken en zalven voorzichtig terugplaatsen. Druk nooit hard. Blijft het niet zitten of twijfel je, ga naar de dierenarts.

Kan een kip na een prolaps weer eieren leggen

Ja, dat kan. De kans op herhaling is wel groter. Met goede voeding, rust en juiste lichturen verlaag je dat risico.

Wat als ik het niet durf

Dat is begrijpelijk. Houd het gebied schoon, smeer zacht in en bel je dierenarts. Liever één keer te vroeg dan te laat.

Fabel of feit? Huismiddeltje: aardappelwater om de leg te stoppen

Er gaan veel ononderbouwde verhalen en adviezen rond over aardappelwater als middel om de leg te stoppen. Het idee komt uit oude kippenboeken, waar werd gedacht dat stoffen uit aardappelen de hormonen zouden remmen. In werkelijkheid werkt dit niet bewezen en kan het zelfs schadelijk zijn.

Aardappelen bevatten solanine en chaconine, natuurlijke gifstoffen die vooral in de schil, groene plekken en uitlopers zitten. Deze stoffen kunnen de lever en darmen belasten en zorgen voor verminderde eetlust, sloomheid en verzwakking. Bij een kip met prolaps, die haar energie juist nodig heeft om te herstellen, is dat extra riskant.

Omdat je nooit weet hoeveel van die stoffen in het water terechtkomen, is het onmogelijk om veilig te doseren. Geef daarom geen aardappelwater of stukjes aardappel in het drinkwater. Donkerte, rust en tijdelijk licht verteerbaar voer zijn de enige veilige en bewezen manieren om de leg te stoppen.

Handige dingen om standaard in huis te hebben

Fysiologische zoutoplossing of mogelijkheid om deze te maken
Zachte wondzalf zoals honing of calendula
Vaseline of glijmiddel
Multivitamine en elektrolyten voor in het water
Los grit of oesterschelpen
Schone doeken en een rustige quarantainebox

Disclaimer

Ik ben geen dierenarts. Alles wat je leest is gebaseerd op mijn eigen ervaring en kennis. Natuurlijke middelen zijn bedoeld als ondersteuning en niet als vervanging van een behandeling door de dierenarts. Bij twijfel of ernstige klachten raadpleeg altijd een dierenarts.

« Vorige Bevriezing van kam en lellen bij kippen Shock bij kippen, wat te doen Volgende »