Afwijkende kippenpoep

Wat kippenmest vertelt over de gezondheid van je kippen

In dit artikel bespreken we wat verschillende kleuren kippenmest kunnen betekenen:
✔ Bruine mest – normaal of cecale mest
✔ Groene mest – voer of gal bij ziekte
✔ Gele mest – darmirritatie of parasieten
✔ Witte mest – uraten of nierproblemen
✔ Zwarte mest – voeding of bloeding
✔ Rode mest – slijm of bloedverlies

Kippenmest kan veel inzicht geven in de gezondheid van je dieren. Door goed op de mest te letten, zoals kleur, vorm, vochtigheid en inhoud, kun je vroegtijdig signaleren of een kip gezond is of mogelijk ziek dreigt te worden. In dit artikel leggen we in begrijpelijke taal uit waar je op kunt letten als hobbykippenhouder.

De basis van kippenmest

Een kip heeft, in tegenstelling tot mensen, geen aparte uitgang voor urine en ontlasting. Alles komt samen in één opening: de cloaca. In de cloaca mengen de onverteerde voedselresten uit de darm zich met de afvalproducten van de nieren (urine). Omdat vogels geen blaas hebben, produceren ze geen vloeibare urine zoals zoogdieren. In plaats daarvan scheiden ze hun urine uit in de vorm van witte, pasta-achtige uraten. Deze zie je bovenop elke kippendrol als het witte kapje.

Een gezonde kip produceert per dag ongeveer 100 tot 150 gram mest, waarvan zo’n 75% uit vocht bestaat. De mest van een gezonde kip is meestal worstvormig of rond, bruin van kleur, met een wit topje. Daarnaast produceert een kip enkele keren per dag een andere soort mest: cecale mest. Deze komt uit de blinde darm, is brijachtig, donkerbruin en heeft een veel sterkere geur. Cecale mest is normaal en hoort bij een goed werkende spijsvertering.

Wat zegt de kleur van kippenmest?

Bruine mest – Normaal & cecale mest

Bruine mest is over het algemeen een teken van een gezonde kip. De kleur varieert van licht tot donkerbruin, afhankelijk van het voer en de vertering. Meestal is de structuur stevig en de mest worstvormig met een wit topje van uraten (urinezuur).

Soms zie je een sterk ruikende, brijachtige mest, dat is cecale mest, afkomstig uit de blinde darm. Die is normaal, komt enkele keren per dag, en is donkerbruin tot bijna zwart, met een scherpe geur. Het helpt bij de opname van voedingsstoffen en is geen reden tot zorg.

Let op:

• Bleekbruine of zandkleurige mest kan wijzen op te weinig voeding of slechte opname.

• Als álle mest brijachtig is (en dus niet alleen cecale), dan kan er iets mis zijn met de darmgezondheid.

Groene mest – Gal, geen voer, zieke kip

Wanneer een kip ziek is, eet ze vaak minder of helemaal niet. Maar de lever blijft gewoon gal produceren, dat is een continu proces. Normaal gesproken wordt gal vermengd met voedsel en verder afgebroken in de darm. Maar als er geen voedsel aanwezig is, wordt de gal nauwelijks opgenomen en komt het als felgroene kleurstof mee naar buiten in de mest.

Ook bij leverproblemen werkt deze opname of verwerking van gal niet goed. De mest kleurt dan donkergroen tot bijna smaragdgroen.

Wat kan de gal-verwerking verstoren?

• Ziekte of koorts → kip eet niet → gal blijft over

• Leverziekte of leververvetting

• Infectie (zoals Salmonella, infectieuze bronchitis)

• Tekort aan voedingsstoffen die helpen bij galafbraak
  

• Denk bij deze mest aan hulpmiddelen zoals de Fecton, Gustoso Darmbalans, 

Gele mest – Irritatie, infectie of parasieten

Gele mest komt soms door voeding met veel pigment (bijv. maïs of kurkuma), maar vaak wijst het op een probleem in de darmen.

Felgele, schuimende of slijmerige mest kan ontstaan door:

• Coccidiose of andere parasieten

• Darmontstekingen of bacteriële infecties

• Galverstoring (bijv. door stress of leverbelasting)

De gele kleur ontstaat meestal door gal die niet goed heropgenomen wordt in de darmen. Ook komt het vaak voor in combinatie met diarree of schuimvorming (gasvorming door slechte vertering). Zie je dit bij meerdere kippen tegelijk? Dan is mestonderzoek aan te raden.

Witte mest – Alleen uraten door stoppen met eten of nierschade

Uraten zijn de vaste vorm van urine bij vogels. Elke gezonde mest heeft een wit topje , dat is normaal.

Maar als een kip helemaal niets meer eet, dan komt er ook geen bruine ontlasting meer uit het spijsverteringskanaal. Wat je dan overhoudt: alleen witte uitscheiding van de nieren.

Bij nierschade (bijvoorbeeld door een virus als infectieuze bronchitis) kan het lichaam extra veel uraten afscheiden, dat komt dan ook als witte, soms waterige mest naar buiten.

Mogelijke oorzaken van volledig witte mest:

• Niet eten (honger- of ziektefase)

• Uitdroging (te weinig vochtinname of hitte)

• Infecties die nierfunctie aantasten (IB-virus)

• Medicijnschade of vergiftiging

Zwarte mest – Bloeding in maag/darm of verkleuring door voeding

Zwarte mest kan onschuldig zijn na het eten van voeding met donkere pigmenten zoals:

• Blauwe bessen

• Inktvisinkt (soms in snacks)

• Houtskoolhoudend grit

Maar: pikzwarte, teerachtige mest zonder duidelijke oorzaak kan duiden op:

• Inwendige bloeding, vaak in de kliermaag of dunne darm

• Vergiftiging of ernstige ontsteking

• Coccidiose

Bloed uit het bovenste deel van het spijsverteringskanaal wordt door vertering zwart. Zie je dit soort mest bij een zieke kip, of ruikt het naar ijzer/metaal? Dan is er grote reden tot zorg.

Rode mest – Slijm of bloed uit onderste darm

De onderste darm (waar de mest gevormd wordt) heeft een kwetsbare wand. Die wordt bij ziekte, parasieten of ontsteking sneller beschadigd. Je ziet dan bloed of slijm meekomen met de mest.

Rode mest ontstaat dus door:

1. Directe schade aan de darmwand

▸ Bijvoorbeeld door een infectie, scherpe deeltjes of heftige ontsteking

▸ Hierdoor kunnen bloedvaatjes beschadigen en zie je rood bloed in de mest

2. Afgestoten slijmlaag van de darm

▸ Darmen zijn bekleed met een slijmlaag die beschermt tegen beschadiging

▸ Soms wordt deze laag afgestoten en ververst, en zie je dan roodbruin slijm of sliertjes

▸ Dit kan ook voorkomen zonder dat je kip ziek is

3. Coccidiose (Eimeria-soorten)

▸ Deze parasieten nestelen zich in de darmwand

▸ Ze beschadigen de darm van binnenuit, vooral bij jonge of verzwakte kippen

▸ Hierdoor ontstaan kleine bloedingen, met helder of donkerrood bloed in de mest

4. Wormen (zoals haarwormen)

▸ Wormen irriteren en beschadigen de binnenkant van de darm

▸ De darmen proberen zich te verdedigen door meer slijm aan te maken

▸ Ook kunnen wormen zich inboren in de slijmvlieslaag, die daardoor loslaat

▸ Dit veroorzaakt verlies van darmslijmvlies en soms ook microbloedingen

Na ontwormen veel rood/bruin slijm?

Soms zie je na het geven van een ontwormmiddel ineens veel roodbruin slijm of vlokken in de mest. Dit komt doordat:

De darmen het slijmvlies dat beschadigd of bezet is door wormen, gaan afstoten

Het lichaam ruimt zo als het ware de “besmette” slijmvlieslaag op

Dit ziet er heftig uit, maar is meestal een teken dat de darmen zich aan het herstellen zijn

Tip: Geef na ontwormen eventueel wat probiotica of darmherstellende kruiden, zodat de darmflora zich sneller kan stabiliseren.

Rood slijm bij 1 keutel = vaak onschuldig. Helder rood bloed of meerdere kippen tegelijk = altijd actie ondernemen.

Structuur en vorm

Vast en gevormd: Normale mest is stevig en behoudt zijn vorm. Dit is een teken van een gezonde spijsvertering.

Brijachtig: Meestal is dit cecale mest. Als alle mest van een kip brijachtig wordt, kan dit wijzen op diarree, darmirritatie of een voerverandering.

Waterig: Waterige mest duidt vaak op diarree. Het kan komen door hitte, te veel sappig voer, stress of een infectie.

Slijmerig: Slijm in de mest is een teken van darmirritatie. Dit komt bijvoorbeeld voor bij coccidiose, wormen of een verstoorde darmflora.

Plakkerig: Plakkerige mest komt voor bij cecale uitscheiding, maar kan ook duiden op slechte vertering of bacteriële infecties.

Vochtigheid

Mest hoort lichtvochtig/droog te zijn, maar geen plas te vormen. Dunne mest zie je bij diarree of wanneer kippen veel drinken (bij hitte of zoute snacks). Zeer droge mest kan duiden op uitdroging, verstopping of een dieet zonder voldoende vocht.

Bijzondere inhoud

Onverteerde zaden of voer: Kan wijzen op een tekort aan grit of een worminfectie.

Schuim: Schuimende mest ontstaat vaak door gasvorming in de darm, meestal door infecties of slechte vertering afkomstig van oa coccidiose.

Bloed: Helder bloed wijst op coccidiose of inwendige schade. Altijd een alarmsignaal. Vraag ons om advies, of laat mestonderzoek doen.

Slijm: Glazige slierten in de mest wijzen op darmirritatie.

Zichtbare wormen: Grote, witte wormen of segmentjes duiden op een zware worminfectie en moeten direct behandeld worden.

Veranderingen in mest door omstandigheden

Luchtweginfecties: Soms zie je natte mest met veel witte uraten door nierschade (zoals bij bepaalde IB-varianten). Minder eten zorgt ook voor nattere, groenige mest.

Stress: Acute stress kan leiden tot dunne, waterige mest. Langdurige stress tot zachtere mest.

Voerveranderingen: Plots ander voer kan de mest tijdelijk dunner of anders van kleur maken.

Koorts of ziekte: Zieke kippen eten minder, waardoor mest dunner en groener kan worden. Koorts zorgt voor vochtverlies via de darmen.

Parasieten: Coccidiose en wormen verstoren de darmwand. Resultaat: bloed, slijm, diarree of zichtbare wormen.

Leverproblemen: Zorgen vaak voor felgroene mest door galproblemen. Let ook op lusteloosheid of opgezette buik.
Uitdroging: Kippen met uitdroging produceren weinig mest of alleen witte uraten. Diarree kan uitdroging veroorzaken, maar ook het gevolg zijn van te weinig drinken.

Bacteriële infecties (zoals Salmonella): Zorgen voor slijmerige, geelgroene of stinkende mest. Vaak gecombineerd met sloomheid, koorts en minder eten.

Wanneer is mest afwijkend?

Let altijd op het totaalplaatje. Eén rare keutel is geen ramp. Zie je echter:

• Bloed in de mest

• Waterige mest die aanhoudt

• Alleen witte mest zonder bruine delen

• Zwarte mest zonder verklaring

• Zichtbare wormen

• Mestveranderingen bij meerdere kippen tegelijk

• Houd ook zeker het gedrag van je kip goed in de gaten!

Dan is er reden tot actie. Isoleer de kip indien nodig, zet evt natuurlijke middelen in, laat mestonderzoek doen of raadpleeg een pluimveearts.
Vraag ons om advies welk middel waarvoor ingezet kan worden.

Tot slot

Als kippenliefhebber helpt het om regelmatig naar de mest te kijken. Je leert je kippen kennen, merkt veranderingen sneller op en kunt ingrijpen voordat een probleem uit de hand loopt. Vertrouw op je gevoel én op de mest.

Liefs van Lin

Bronnen & achtergrondinformatie

• Merck Veterinary Manual – Poultry: Gastrointestinal Diseases
  www.merckvetmanual.com

• PoultryDVM – Clinical Signs: Chicken Droppings Chart
  www.poultrydvm.com

• Backyard Chickens Community – Poop Chart Explained
  www.backyardchickens.com

• The Chicken Chick – What’s Normal Chicken Poop?
  www.the-chicken-chick.com

• Veterinary Pathology Journal – Lesions and enteric changes in poultry diseases
  (Samenvatting en inzichten via open access databases)

• University of Georgia – Poultry Science Department
  Basics of Avian Digestive Physiology and Health Monitoring
  (Lesmateriaal gebruikt in veterinaire opleidingen)

• Eigen observaties, praktijkervaring en mestonderzoeken
  Door Linda van den Heuvel – Kippen van Lin