Maden bij kippen (myiasis): herkennen, behandelen en voorkomen
Maden in een wond bij kippen is een van de heftigste situaties die een hobbykippenhouder kan meemaken. Wat vaak begint met een natte plek of klein wondje, kan binnen een dag uitgroeien tot een levensbedreigend probleem waarbij levende maden zich door het lichaam van de kip vreten. Het is pijnlijk, snel progressief en vraagt om directe actie.
In dit artikel lees je uitgebreid wat maden zijn, hoe je ze herkent, wat je moet doen als je ermee te maken krijgt, hoe je verantwoord eerste hulp toepast, én hoe je dit soort ellende zoveel mogelijk voorkomt.
Wat zijn maden precies, en hoe ontstaan ze bij kippen?
Maden zijn de larven van vliegen. Vliegen worden aangetrokken door vocht, warmte, geur en wondvocht. Een vieze, natte plek of wond op een kip is voor een vlieg een perfecte plek om eitjes te leggen. Denk bijvoorbeeld aan een plek met:
-
Aanhoudende diarree of plakmest
-
Wondjes door pikken, verenplukken of roofdieraanval
-
Natte broedplek of broedse kip met vervuilde buikveren
-
Cloacaprolaps (uitstulping)
-
Slechte ventilatie of vochtige nachthokbodem
Zodra de eitjes zijn gelegd, komen ze binnen 8–24 uur uit. De maden die eruit komen gaan zich direct voeden met dode huid, wondvocht en, als er niets gebeurt, ook levend weefsel. Dit proces heet myiasis en leidt tot extreme pijn, infecties, aantasting van organen, en kan bij uitblijvende behandeling dodelijk zijn.
Symptomen van maden bij kippen
Maden zijn soms overduidelijk aanwezig, maar in andere gevallen zie je ze pas als je goed kijkt. Let op de volgende signalen:
-
Wond met bewegende larven, zichtbaar tussen de veren of onder huidflappen
-
Stinkende geur die ruikt naar rotting of ontbinding
-
Natte of vieze veerpartijen, vooral rondom de cloaca, borst of rug
-
Irritatiegedrag, zoals veel pikken of wrijven over de grond
-
Sloomheid, weinig reactie op prikkels, verstopt gedrag
-
Hangende vleugels of gebogen houding
-
Witte of schuimende mest, mogelijk door interne schade
-
Koortsige indruk (warme kam, snelle ademhaling)
Een ernstig geïnfecteerde kip kan al in shock zijn: koud aanvoelen, slap, grauwe kam, niet meer eten of reageren. In dat geval is er direct professionele hulp nodig.
Eerste hulp bij maden: hoe behandel je het zelf?
Direct handelen is essentieel. Het doel van eerste hulp is om:
-
De kip te stabiliseren
-
De maden fysiek te verwijderen
-
Verdere schade en infectie te voorkomen
-
Pijn te verlichten
Stap voor stap eerste hulp
1. Breng de kip apart
Zet de kip op een warme, rustige plek uit de wind en uit het zicht van andere kippen en vliegen. Een kattenbench of krat met handdoek en warmtematje werkt goed. Vliegen blijven anders eitjes leggen.
2. Verwijder veren en vuil
Knip de veren rondom de wond of aangetaste plek kort af met een schone schaar. Verwijder mest en losse veren met een nat doekje. Dit geeft je beter zicht op de huid en voorkomt dat er nieuwe eitjes gelegd worden.
3. Spoel de wond
Gebruik bij voorkeur fysiologisch zout (NaCl 0,9%). Dit droogt de wond niet uit, irriteert het weefsel niet en helpt los vuil en maden weg te spoelen.
Bij veel maden is een badje met een zoutoplossing beter, zie uitleg hieronder.
Geen zoutoplossing bij de hand?
Gebruik een mengsel van 4 afgestreken theelepel epsomzout op 1liter lauw water. Epsomzout (magnesiumsulfaat) heeft een mild uitdrogend en desinfecterend effect, maar is niet geschikt voor langdurig gebruik, omdat het ook gezond weefsel uitdroogt.
Liever nacl 0,9 gebruiken, lees onderaan dit artikel hoe je dit maakt.
Spoel de wond geduldig, meerdere keren indien nodig. Zorg dat wondvocht en etter en maden worden weggespoeld.
4. Verwijder de maden handmatig
Gebruik een pincet om de maden eruit te halen. Dit kost tijd, maar is noodzakelijk. Geen pincet? Gebruik een wattenstaafje, oorstokje of de achterkant van een lepeltje. Ga voorzichtig te werk.
Let op:
Maden kunnen zich diep in het weefsel bevinden. Til huidflapjes voorzichtig op. Blijf controleren of er opnieuw maden verschijnen, sommige zitten verscholen.
5. Desinfecteer en verzorg de wond
Breng een antibacteriële zalf aan. Goede keuzes zijn:
-
Vetramil (honingzalf)
-
Betadine (jodiumzalf)
-
Spray met propolis, calendula, indien de wond niet te groot is
Gebruik géén alcohol of azijn, dit beschadigt het weefsel en veroorzaakt pijn.
Eventueel kun je de wond licht afdekken met een schoon gaasje (geen watten), maar laat de wond regelmatig ademen.
6. Herhaal verzorging
De eerste dagen moet je de wond 2 tot 3 keer per dag controleren, spoelen, schoonmaken en opnieuw zalven. Doe dit minstens 3 dagen, of langer als er nog vuil of vocht vrijkomt.
7. Pijnbestrijding:
Maden veroorzaken flink pijn. Ze eten zich door het weefsel heen, stel je voor hoe dat voelt. Meloxicam, een ontstekingsremmende pijnstiller voor dieren, is bijna altijd noodzakelijk. Deze is alleen via de dierenarts te verkrijgen.
Wanneer direct naar de dierenarts?
Neem altijd contact op met een dierenarts als:
-
De wond diep of groot is
-
De kip slap, koud of in shock is
-
Je twijfelt of niet alles zelf verwijderd krijgt
-
De maden terugkeren na behandeling
-
Er weefselafsterving, spierbeschadiging of necrose zichtbaar is
Soms is injecteerbare antibiotica of infuus nodig. Een ervaren pluimveedierenarts kan ook gericht behandelen met insecticideproducten of operatief schoonmaken.
Natuurlijke ondersteuning
Naast wondverzorging kun je de kip extra ondersteunen met:
-
Multivitaminen in het drinkwater
-
Elektrolytenoplossing voor herstel na stress (bijv. bij shock)
-
Krachtvoer, zoals zachtgeweekt legmeel, rijst, ei en lijnzaad (lijnzaad heeft veel goede omega 3 welke goed bij wondgenezingsprocessen kan ondersteunen.
-
Vliegwerende kruiden in de omgeving: lavendel, munt, rozemarijn
Let op: natuurlijke middelen vervangen geen wondbehandeling of pijnstilling.
Voorkomen van maden bij kippen
Het voorkomen van maden begint bij goede hygiëne, observatie en vliegwering:
1. Hygiëne in het hok
-
Maak zitstokken, legnesten en bodem wekelijks schoon
-
Gebruik droog strooisel zoals hennepvezel of beukensnippers
-
Verwijder mest dagelijks, vooral in de zomer
2. Gezond kippenlichaam
-
Let op plakmest, diarree of cloacaprolaps
-
Knip vervuilde veren regelmatig bij
-
Vermijd overgewicht en darmverstoring
3. Vliegen weren
-
Gebruik vliegenvallen met appelazijn of lokstof
-
Hang horren of vliegengaas op in het hok
-
Houd waterbakken schoon en dek afval af
Creatieve oplossingen als je spullen mist
-
Geen pincet? Wattenstaafje, doekje of kleine lepel
-
Geen zoutoplossing? Epsomzoutoplossing zoals hierboven
-
Geen wondzalf? Gebruik honing of kokosolie met etherische olie
-
Geen vliegenval? Potje met appelazijn en druppel afwasmiddel
Zelf fysiologisch zout maken (0,9% NaCl)
Ingrediënten:
-
9 gram keukenzout (zonder jodium/antiklontermiddel)
-
1 liter gekookt en afgekoeld water
Bereiding:
-
Kook water 10 minuten, laat afkoelen.
-
Los zout volledig op in afgekoeld water.
-
Bewaar in schone fles.
Gebruik:
-
Voor spoelen van ogen, neus, wonden of krop (niet voor injectie).
-
Koel bewaren, max. 24–48 uur gebruiken.
-
Heb je verdere vragen neem gerust contact op via de mail of app
Liefs van Lin
Disclaimer
Dit artikel is geschreven ter informatie en op basis van persoonlijke ervaring. Ik ben geen dierenarts. Je bent als eigenaar zelf verantwoordelijk voor de keuzes die je maakt voor je dieren. Raadpleeg bij twijfel of ernstige klachten altijd een dierenarts met ervaring in pluimvee. Aan dit artikel kunnen geen rechten worden ontleend.
De tips in dit artikel zijn gebaseerd op eigen ervaringen en bronnen die ik zelf heb geraadpleegd. Gebruik van kruiden, handelingen of middelen is geheel op eigen risico. Ik deel wat ik gelezen heb of zelf heb toegepast, maar het is aan jou als eigenaar om te beoordelen wat geschikt is voor jouw dier in jouw situatie.
Bronnen:
-
PoultryDVM – Flystrike in Chickens
Een uitgebreide gids over symptomen, behandeling en preventie van flystrike bij kippen.
poultrydvm.com -
The Chicken Chick – Flystrike in Backyard Chickens
Gedetailleerde informatie over oorzaken, preventie en behandeling van flystrike, inclusief praktische tips voor kippenhouders.
The Chicken Chick® -
Chicken Whisperer Magazine – Striking Out Flystrike
Een artikel dat de ernst van flystrike benadrukt en stappen beschrijft voor behandeling en preventie.
concordwilshire -
My Pet Chicken – All about Myiasis Disease
Informatie over preventie en behandeling van myiasis bij kippen, met nadruk op het belang van hygiëne en vroege detectie.
My Pet Chicken -
Merck Veterinary Manual – Facultative Myiasis-producing Flies of Animals
Een veterinaire handleiding die verschillende soorten vliegen beschrijft die myiasis veroorzaken en methoden voor behandeling en preventie.
Merck Veterinary Manual -
Flyte so Fancy – Fly Strike in Chickens
Een praktische gids met tips voor het herkennen, behandelen en voorkomen van flystrike bij kippen.
Flyte so Fancy -
Wikipedia – Myiasis
Een algemene beschrijving van myiasis, inclusief oorzaken, symptomen en behandelingsmethoden.
Wikipedia