GRIT
MAAGKIEZEL
Grit en maagkiezel bij kippen & het verschil, waarom het nodig is en wat er mis kan gaan zonder
Wie kippen houdt, weet dat gezonde voeding veel meer is dan alleen legkorrels of graan. Eén van de onderwerpen die vaak verwarring oproept, is het verschil tussen grit en maagkiezel. De termen worden nogal eens door elkaar gebruikt, terwijl het eigenlijk om twee compleet verschillende dingen gaat. In dit uitgebreide artikel lees je precies wat het verschil is, waarom je het moet geven, en wat er kan gebeuren als je het niet aanbiedt.
Wat is maagkiezel?
Maagkiezel is onoplosbare grit, meestal gemaakt van harde steensoorten zoals graniet. Omdat kippen geen tanden hebben, kunnen ze hun voer niet kauwen. Alles wat ze eten gaat via de snavel naar de krop, vervolgens naar de kliermaag en daarna naar de spiermaag.
In de spiermaag spelen de steentjes uit de maagkiezel een belangrijke rol: ze zorgen samen met de krachtige maagspieren voor het vermalen van het voer. Je kunt maagkiezel eigenlijk zien als de “tanden” van de kip. Zonder deze steentjes wordt het voer onvoldoende fijngemalen, waardoor de vertering minder efficiënt verloopt.
Wat is grit?
Hier ontstaat vaak de verwarring: veel winkels noemen alles wat met steentjes te maken heeft “grit”. Toch bestaan er twee heel verschillende soorten:
-
Onoplosbare grit → dit is dus maagkiezel, die in de spiermaag achterblijft om voer te malen.
-
Oplosbare grit → dit zijn mineralen zoals oesterschelp of gemalen kalksteen. Deze lossen op in het spijsverteringskanaal en leveren calcium, dat vooral nodig is voor leggende hennen.
Belangrijk om te onthouden: oesterschelp vervangt geen maagkiezel. Oesterschelp lost op en heeft geen maalwerking.
Hoe werkt het spijsverteringsstelsel van de kip?
Om goed te begrijpen waarom grit en maagkiezel zo belangrijk zijn, is het handig om kort naar de spijsvertering van de kip te kijken.
-
Snavel en krop – hier wordt het voer opgenomen, bevochtigd en tijdelijk opgeslagen.
-
Kliermaag – hier komen de eerste verteringssappen bij het voer.
-
Spiermaag – dit is de “maalmachine” van de kip. De spieren kneden samen met de maagkiezel het voer tot kleine deeltjes.
-
Darmen – hier worden de fijngemalen voedermoleculen verder afgebroken en opgenomen.
Heb je geen maagkiezel in de spiermaag, dan blijft het voer te grof. Het gevolg: slechtere opname van voedingsstoffen, dunnere mest en soms gewichtsverlies.
Wat gebeurt er als je geen maagkiezel aanbiedt?
Kippen die alleen volledig gemalen voer krijgen (zoals legkorrel) en daarnaast buiten scharrelen op zandgrond, pikken vaak zelf al kleine steentjes op. Maar zodra je kippen hele granen, groente, gras of keukenrestjes geeft, wordt maagkiezel onmisbaar.
Zonder maagkiezel kan het voer minder goed worden vermalen, wat kan leiden tot:
-
Slechte voerbenutting (meer eten maar minder opnemen)
-
Natte of afwijkende mest
-
Doffe bevedering
-
Overbelasting van de spiermaag
-
In sommige gevallen zelfs verstoppingen
Oesterschelp helpt hier niet tegen, want dat lost juist op in de darmen.
Waarom is grit (calcium) dan wél nodig?
Voor leggende hennen is oplosbare grit zoals oesterschelp essentieel. Een hen die regelmatig eieren legt, heeft een enorme hoeveelheid calcium nodig om de eischaal op te bouwen. Krijgt ze dat niet, dan zie je al snel problemen zoals:
-
Dunschalige of misvormde eieren
-
Legnood
-
Botontkalking op termijn
Daarom bied je leggende hennen altijd een aparte bron van calcium aan, zodat ze zelf kunnen bepalen hoeveel ze opnemen.
Te veel calcium bij kuikens en jonge hennen
Waar leggende hennen dagelijks veel calcium nodig hebben om een stevige eischaal te maken, geldt dat niet voor kuikens en jonge hennen die nog niet leggen. Hun lichaam is nog volop in ontwikkeling en heeft maar een kleine hoeveelheid calcium nodig voor de groei van botten.
Daarom zit er in speciaal kuikenvoer precies de juiste hoeveelheid calcium, samen met fosfor en vitamine D3. Deze combinatie zorgt voor sterke botontwikkeling zonder overbelasting van de nieren.
Legkorrel daarentegen bevat veel meer calcium, omdat het afgestemd is op leggende hennen en volwassen dieren. Als kuikens of jonge hennen dat voer krijgen, komt er structureel te veel calcium in hun lichaam. Dat overschot moeten de nieren afvoeren, wat op langere termijn kan leiden tot nierschade en uraatafzettingen.
Een kuiken dat eens een korreltje legvoer of een stukje oesterschelp oppikt, wordt daar niet direct ziek van. Maar structureel extra calcium is schadelijk. Daarom is het belangrijk om:
-
Kuikens altijd kuikenvoer te geven en geen legkorrel.
-
Geen oesterschelp of calciumpreparaten aan te bieden zolang ze nog niet leggen.
Hoe zit het met hanen?
In veel toompjes loopt er ook een haan mee. Hanen leggen geen eieren en hebben dus geen extra calcium nodig. Toch kun je gewoon een bakje oesterschelp neerzetten voor de hennen.
Hanen eten er instinctief nauwelijks van, omdat hun lichaam er geen behoefte aan heeft. Een keer een stukje oppikken is niet erg, maar structureel dagelijks veel calcium is wel onnodig en belastend.
Daarom is de veiligste oplossing:
-
Maagkiezel (onoplosbare grit) → altijd los aanbieden, voor alle kippen en hanen.
-
Oesterschelp (calcium) → los aanbieden in een apart bakje, zodat alleen de leggende hennen er gebruik van maken.
Veelgemaakte fouten van kippenhouders
-
Alleen oesterschelp geven – dit levert wel calcium, maar helpt niet bij het malen van voer.
-
Oesterschelp door het voer mengen – hierdoor krijgen ook hanen en kuikens te veel calcium binnen.
-
Geen maagkiezel aanbieden bij grof voer – kippen die hele granen, gras of groenteresten krijgen, hebben altijd maagkiezel nodig.
-
Verwarren van grit en maagkiezel – dit is een van de meest gemaakte fouten, maar ze hebben echt verschillende functies.
Praktische tips voor het aanbieden van grit en maagkiezel
-
Bied het altijd los in aparte bakjes aan. Zo kunnen kippen zelf bepalen hoeveel ze opnemen.
-
Meng maagkiezel en oesterschelp niet door elkaar.
-
Let op de korrelgrootte: voor kuikens en krielkippen bestaat er fijne grit, voor grote kippen grovere.
-
Houd het schoon en droog, vervang het regelmatig.
-
Ook buiten scharrelende kippen hebben baat bij extra aanbod, vooral in de winter of bij nat weer.
Wanneer oestergrit niet voldoende is
Oestergrit is een uitstekende basisbron van calcium, maar soms hebben kippen méér nodig. Bijvoorbeeld wanneer je merkt dat de eieren dunne of zachte schalen hebben, of als je hennen veel leggen en daardoor extra belast worden. In zulke gevallen kan het verstandig zijn om aanvullende producten te geven die sneller en beter opgenomen worden.
In mijn webshop vind je verschillende mogelijkheden:
-
Calcium Plus – Kippenclub
Een vloeibaar supplement dat je makkelijk door het drinkwater geeft. Ondersteunt de eischaal én de botten en is ideaal als je snel resultaat wilt zien. -
Calcium Boos – Bot en eischaal Vitavogel
Een betaalbaar supplement voor door het drinkwater voor stevige botten, en eierschalen -
Mineral Grit – Excellent
Een combinatie van mineralen en grit die zorgt voor zowel een goede spijsvertering als voldoende calcium. -
Mineral Poeder – Excellent
Een krachtig mineraalpoeder dat je door het voer mengt. Ideaal bij langdurige tekorten of tijdens periodes van intensief leggen.
Deze producten vind je terug in de categorie Gezondheidsproducten voor kippen. Ze bieden net dat beetje extra ondersteuning wanneer alleen oestergrit niet voldoende is.
Samenvatting
-
Maagkiezel = onoplosbaar, blijft in de spiermaag en helpt voer malen.
-
Oesterschelp (grit) = oplosbaar, levert calcium voor sterke eierschalen.
-
Kuikens en hanen hebben geen extra calcium nodig → geef ze géén legvoer of oesterschelp.
-
Altijd beide soorten los aanbieden in aparte bakjes, zodat kippen zelf kiezen.
-
Zonder maagkiezel kan voer slecht verteerd worden, zonder calcium krijgen hennen zwakke eieren.
Door grit en maagkiezel goed en apart aan te bieden, ondersteun je zowel de spijsvertering als de algehele gezondheid van je kippen.
Bronnen
-
Merck Veterinary Manual – Poisonings in Poultry (calciumvergiftiging, nierproblemen, uraatafzettingen)
-
The Poultry Site – Urolithiasis in Poultry (advies calcium ≤1% tot 16 weken, risico’s op nierproblemen)
-
PubMed / PMC10215145 – Calcium, Phosphorus and Vitamin D Balance in Poultry (verstoring botontwikkeling door te veel calcium)
-
Practical Poultry Nutrition Cases – Calcium Overload in Growing Birds (voorbeelden uit de praktijk van gout en nierfalen door legvoer bij kuikens)